رخداد ژوراسيك مياني (سيمرين مياني) : تا چندي پيش هنگامي صحبت از رويدادهاي زمين‎ساختي سيمرين مي‎شد، تنها از دو حادثة سيمرين پيشين و سيمرين پسين نام برده مي‎شد كه اولي در اوايل ترياس پسين و دومي در مرز ژوراسيك – كرتاسه رخ داده و هر دو از نوع كوهزايي بوده‎اند.بررسي‎هاي زمين‎شناختي باختر طبس نشان داد كه ويژگي رسوب‎هاي موجود بين اين دو رويداد، به گونه‎اي است كه به آساني مي‎توان آنها را در دو دورة رسوبي جدا جاي داد. نهشته‎هاي نخستين دورة رسوبي بيشتر از نوع شيل و ماسه‎سنگ زغالدار است در حالي كه سنگ‎هاي دورة رسوبي دوم، مارن و سنگ‎آهك و نشانگر محيط‎هاي دريايي با ژرفاي متوسط است. مرز دو دورة رسوبي موردنظر با يك رويداد زمين‎ساختي مشخص است كه نخستين بار به نام رويداد زمين‎ساختي باتونين معرفي شد (آقانباتي، 1975، آقانباتي و سعيدي، 1360). با توجه به كاربرد زياد واژه‎هـاي سيمرين پيشين و سيمرين پسين در زميـن‎شناسي ايــــران، براي اين رويــداد، نام «سيمرين مياني» مناسب‎تر است (آقانباتي، 1371). بررسي چينه‎شناسي، ماگماتيسم و دگرگوني ژوراسيك ايران گوياي آن است كه رويداد سيمرين مياني رويدادي كوهزا است كه با چين‎خوردگي، تكاپوي آتشفشاني، جايگيري توده‎هاي نفوذي و حتي دگرگوني همراه است. همين يافته‎ها حاكي است كه بسياري از نشانه‎هاي منسوب به رويداد سيمرين پسين، در واقع از پيامدهاي سيمرين مياني است و به احتمال زياد، بر خلاف برداشت‎هاي پيشين، سيمرين پسين تنها خشكي‎زا بوده است. گفتني است كه زمان اين رويداد، در ايران مركزي و ايران شمالي يكي نيست. در ايران مركزي (كرمان) نهشته‎هاي شيلي – ماسه‎سنگي زير سطح دگرشيبي (سازند هجدك) داراي سنگواره‎هاي جانوري دريايي به سن باژوسين – باتونين است (هوكريده و همكاران، 1962). در ناحية كلمرد (باختر طبس) نخستين لايه‎هاي آهكي پيشرونده (سنگ‎آهك پروده) آمونيت‎هاي باتونين مياني – پسين دارد، لذا رويداد سيمرين مياني بايد در آشكوب باتونين روي داده باشد.

 در كوه‎هاي البرز، به استثناي ناحية طالش، نشانه‎هاي رويداد سيمرين مياني را مي‎توان در حد فاصل رسوب‎هاي پسروندة باژوسين زيرين (گروه شمشك) و نهشته‎هاي پيشروندة باژوسين بالايي (سازند دليچاي) ديد. به همين‎رو در البرز، اين رويداد به سن پيش از باژوسين بالايي است (سيدامامي، 1990) و از اين رو بايد پذيرفت كه سيمرين مياني در همه جاي ايران هم زمان نيست. اما پرتوسنجي بعضي توده‎هاي نفوذي مرتبط با اين رويداد، نشانگر سن 165 تا 175 ميليون سال است. از آن جمله گرانيت شيركوه به سن 8 ± 176 (فورستر، 1978)، گرانيت سُرخ كوه در مركز لوت به سن 165 تا 170 (تركيان و همكاران، 1984)، گرانيت عروسان 165 (ري‎ير و محافظ، 1970 و هوبر، 1977)، گرانيت ماسوله به سن 10 ± 175 (كرافورد، 1977) كه همگي به آشكوب باتونين اشاره دارند.مهم‎ترين تأثير رويداد سيمرين مياني بر زمين‎‎شناسي ايران عبارتست از:

توقف در رسوبگذاري: در بخش گسترده‎اي از ايران شمالي و ايران مركزي، ايست رسوبي و چرخة فرسايشي آشكاري در بين رسوب‎هاي ژوراسيك مياني وجود دارد. در البرز جنوبي، رسوب‎هاي باژوسين زيرين (بخش پاياني گروه شمشك) از نوع سنگ‎هاي پسرونده است، در حالي كه نهشته‎هاي باژوسين بالا (پاية سازند دليچاي) پيشرونده و دريايي است. اگرچه زمين‎شناساني مانند آسرتو (1966) و آلنباخ (1966)‌گذر نهشته‎هاي آواري گروه شمشك به رسوب‎هاي دريايي سازند دليچاي را تدريجي دانسته‎اند، اما:

* در نواحي زيرآب، شمال باختري سمنان، جنوب خاوري فيروزكوه، سازند دليچاي با واسطة يك واحد آواري از كنگلومراي كوارتزي و يا ماسه‎سنگ بر روي رسوب‎هاي كهن‎تر نشسته است.

* در شمال قزوين مرز پاييني سازند دليچاي با گروه شمشك دگرشيب است (آنلز و همكاران، 1975).

* در شمال نشل، 10 متر ائوليت‎ آهن‎دار در پاية سازند دليچاي وجود دارد (اشتايگر، 1966).

* در شمال روستاي جرات (منطقة فيروزكوه) حدود 30 متر رُس سُرخ آهن‎دار در پاية سازند دليچاي گزارش شده است (اشتايگر، 1966).

* تفاوت رخسارة رسوبي گروه شمشك (آواري‎تر) و سازند دليچاي (دريايي) بسيار ناگهاني است.

* در جنوب خاوري البرز (ناحية جام) دگرشيبي موازي روشني در پاية سازند دليچاي وجود دارد (علوي ناييني، 1972).

موارد ياد شده شواهدي بر ناپيوسته بودن و ايست رسوبي حاصل از رويداد سيمرين مياني بين گروه شمشك و سازند دليچاي است.در ايران مركزي نشانه‎هاي ايست رسوبي سيمرين مياني روشن‎تر است و مي‎توان آن را در گستره‎هاي وسيعي از شمال كرمان تا ناحية جام (خاور سمنان) ديد. در اين نواحي به رسوب‎هايي كه پس از اين ايست رسوبي برجا گذاشته شده‎اند، سنگ‎آهك پروده گفته شده كه در منطقة طبس، شيرگشت، كلمرد، آبدوغي و راور، با دگرشيبي موازي و در برخي نقاط از جمله 40 كيلومتري شمال طبس (پهلوي خاوري كوه اشلون) با دگرشيبي زاويه‎اي سنگ‎هاي كهن‎تر ژوراسيك را مي‎پوشاند و حتي گاهي رسوب‎هاي پيشروندة باتونين به دليل نبود نهشته‎هاي ترياس بالا – لياس (گروه شمشك) سنگ‎هاي كهن‎تر از لياس {دونين (علوي ناييني، 1972) كربنيفر و ترياس مياني (روتنر، 1968)} را پوشانده است.

در كوه‎هاي كپه‎داغ، دگرشيبي بين نهشته‎هاي باژوسين بالايي (سازند كشف‎رود) و سنگ‎هاي ترياس بالايي (سازند ميانكوهي) مي‎تواند در ارتباط با رويداد سيمرين مياني باشد.

 

 

 

صفحه بعدی                                                                                                صفحه قبلی