ماگمازايي» ترياس ايران به طور عمده از پيامدهاي سيمرين پيشين است. گدازه‎هاي اين فاز، بيشتر از نوع بازالت قليايي تيره‎رنگ ‎است كه به طور معمول به صورت لايه‎اي كليدي، در زير نهشته‎هاي ترياس بالا برونزد دارد. در دامنة جنوبي البرز، به ويژه در بين دماوند – سمنان، براي اين بازالت‎ها نام «بازالت‎هاي جابون» انتخاب شده كه در بيشتر نقاط در اثر پديدة دگرساني به عدسي‎هاي آهن‎دار و گاهي عدسي‎هاي بوكسيت، لاتريت تبديل شده و گاه ارزش اقتصادي دارند. هم‎ارز اين گونه گدازه‎ها را مي‎توان در جنوب بيرجند، آبگرم (بلوك لوت) و ترود ديد. در زون سنندج – سيرجان، روانه‎هاي بازيك سيمرين پيشين به ويژه در ناحية اسفندقه و حاجي‎آباد، حجم‎ زيادي دارند. ولي، در ناحية اقليد، سورمق، ده‎بيد روانه‎هاي حاصل از فازهاي كششي سيمرين پيشين، بيشتر از نوع ريوليت‎هاي قليايي و يا توف‎هاي وابسته‎ است كه آلريك و همكاران (1977) آنها را به پارگدازش پوسته و در ارتباط با ماگماتيسم پس از كوهزايي نسبت مي‎دهند.بخشي از ماگمازايي سيمرين پيشين، ماهيت پلوتونيك دارد كه گرانيت‎زايي در جنوب باختري مشهد، گرانيت جنوب لاهيجان و ماسوله، (كلارك و همكاران، 1975)، گرانيت مونزونيتي همزمان با جنبش در ده‎بيد (آلريك و همكاران، 1977) گرانيت اسماعيل‎آباد ساغند (حقي‎پور، 1974) و نفوذي‎ لايه‎اي سيخوران اسفندقه (سبزه‎ئي، 1974) از آن جمله است.

گفتني است كه اگرچه نخستين فازگرانيت‎زايي مشهد، با استفاده از سن پرتوسنجي، به سن كربنيفر و وابسته به فاز هرسي‎نين دانسته شد ولي تزريق اين گرانيت در منشورهاي برافزايشي پرمين نشان مي‎دهد كه گرانيت تيره رنگ مورد نظر، نوعي گرانيت برخوردي، به سن ترياس پسين، و در ارتباط با سيمرين پيشين است.

«كاني‎زايي»، در البرز مركزي سازند دولوميتي اليكا داراي سرب، روي، باريت و فلوريت است. در ناحية بافق – كرمان نيز سرب و روي در رديف‎هاي دولوميتي ترياس گزارش شده است. در ناحية نطنز و دليجان، دولوميت‎هاي ترياس داراي كانسارهاي باريت همراه با سرب و فلوريت است.در كوه سورمه، فيروزآباد فارس يك افق دولوميت كانه‎دار سرب و روي وجود دارد. مؤمن‎زاده (1360)، كاني‎سازي‎هاي ياد شده را همزاد و وابسته به ماگماتيسم ترياس (سيمرين پيشين) مي‎داند.

«پديدة دگرگوني» از گسترده‎ترين نشانه‎هاي كوهزا بودن فاز سيمرين پيشين است كه به ويژه در زون سنندج – سيـرجان نشانه‎هاي متعدد دارد. به طور كلي، اين دگرگوني چندان شديد نبوده و «رخسارة شيست سبز» دارد و اثر آن در سنگ‎هاي دگرگوني كهن‎تر (پركامبرين) از نوع دگرگوني پسرونده است.در زون سنندج – سيرجان، رديف‎هاي پيش از ترياس بالا، دو فاز دگرگوني ترموديناميك را پذيرا شده‎اند. پوشيده شدن اين دگرگوني‎ها با رديف‎هاي نادگرگوني ترياس - ژوراسيك تأييدي بر تأثير فاز سيمرين پيشين است. گفتني است كه در زون سنندج – سيرجان، خصلت ويژة دگرگوني، چند فازي بودن آن است و مطالعة رابطه ميان فازهاي گوناگون دگرگوني و دگرشكلي، به گونه‎اي است كه از نظر الگوي ژئوديناميكي، شباهت به دگرگوني نواحي ژرف بستر اقيانوس‎ها دارد (سبزه‎ئي، 1373)، در زون سنندج – سيرجان، اثرات اين دگرگوني را مي‎توان در نواحي حاجي‎آباد، اقليد، ده‎بيد و بوانات، باختر سيرجان، نيريز، جنوب شهركرد، بروجرد و شمال مريوان ديد. نواحي ساغند، ترود، مشهد، شمال انارك، جنوب لاهيجان، ده‎سلم و 000 از جمله مناطقي است كه دگرگوني سيمرين پيشين گزارش شده است ولي:

 * حقي‎پور (1974)، دگرگوني سيمرين پيشين ناحية ساغند را به سن پس از ترياس پسين (سازند نايبند) مي‎داند اما، احتمال دگرگون شده سازند نايبند در اثر رويداد سيمرين مياني به مراتب بيش از سيمرين پيشين است.

* هوشمندزاده و همكاران (1357)، در ناحية ترود، آثار دگرگوني سيمرين پيشين را گزارش كرده‎اند. ولي، دگرگوني بودن رديف‎هاي ترياس بالا – ژوراسيك زيرين (گروه شمشك) سبب شده تا افتخارنژاد (گفتگوي شفاهي) بيشتر فاز دگرگوني ژوراسيك مياني را باور داشته باشد، هرچند عملكرد دو فاز جداگانه (سيمرين پيشين و مياني) بيشتر محتمل است.

 * مجيدي (1978)، دگرگوني ترياس ناحية مشهد را منحصر به ايجاد شيست‎وارگي جديد در ميكاشيست‎هاي قديمي مي‎داند. با منتفي شدن دگرگوني هرسي‎نين در ناحية مشهد، مي‎توان پذيرفت كه فاز اصلي دگرگوني مشهد به سن ترياس پسين و وابسته به رويداد سيمرين پيشين است و شيست‎وارگي تأخيري اين دگرگوني‎ها، وابسته به رويداد زمين‎ساختي بعدي (سيمرين مياني) است.

* ري‎ير و محافظ (1972) شيست‎هاي گرافيتي، ماسه‎سنگ و سنگ‎آهك‎هاي مرمري ناحية ده‎سلم را، به دليل دستيابي به سن پرتوسنجي 10 ± 206 و 2 ± 209، به سن ترياس پسين و پيامد سيمرين پيشين (پالئوبلوچ) دانسته‎اند، ولي اشتوكلين و همكاران (1973) دگرگوني‎هاي ده‎سلم را مجموعه‎اي از دو سازند نايبند (ترياس پسين) و شمشك (ژوراسيك پيشين – مياني) مي‎دانند كه در زمان پس از ژوراسيك مياني دگرگون شده‎اند. با توجه به يافته‎هاي جديد زمين‎شناسي ايران، نظر اشتوكلين گوياي عملكرد فاز سيمرين مياني و مستندتر است.

 

 

 

صفحه بعدی                                                                                               صفحه قبلی