منشأ کانیها و سنگهای صنعتی
منشأ کانیها و سنگهای صنعتی
*خاستگاه آذرین که شامل نهشته های ماگمایی، پگماتیتی، کیمبرلیتی، کربناتیتی و
گرمابی است.
*خاستگاه رسوبی که شامل نهشته های تبخیری، آواری، شیمیایی و بیوشیمیایی است.
*خاستگاه دگرگونی که شامل سنگها و کانیهای تشکیل شده در شرایط دگرگونی
دفنی، ناحیه ای، پویا و همبری است.
*خاستگاه دگرسانی و هوازدگی که شامل کانیها و سنگهای صنعتی حاصل از
هوازدگی فیزیکی، شیمیایی و دگرسانی سنگها و کانیهای اولیه می باشد.
1- خاستگاه آذرین
بسیاری از کانیها و سنگهای صنعتی در شرایط آذرین که دما و حرارت خیلی بالا است تشکیل می شوند . ماگمای موجود در درون زمین، بسته به عمق تشکیل می تواند ترکیب متفاوتی داشته و پس از جایگی ری در بخشهای درونی زمین و یا ظاهر شدن در سطح زمین، کانیها و سنگهای متفاوتی را ایجاد نماید که برخی از این کانیها و سنگها جزء خانواده کانیها و سنگهای صنعتی هستند. برای مثال ماگمای کیمبرلیتی که دارای ماهیت آلکالن غنی از پتاسیم بوده، در اثر ذوب بخشی سنگهای گوشته فوقانی تشکیل می شود و پس از جایگیری در پوسته زمین می تواند دارای الماس باشد . از طرفی ماگمای به وجود آمده از ذوب بخشی سنگهای پوسته میانی و فوقانی دارای ماهیت کالکوآلکالن بوده و پس از جایگیری در بخشهای بالاتر پوسته می تواند سنگهای پگماتیتی غنی از کوارتز، فلدسپات و میکا را به وجود آورد. از جمله کانیهای صنعتی که به صورت مستقیم از تفریق و تبلور ماگما به وجود
می آیند می توان به اولیوین، زیرکن، پیروکسن و پلاژیوکلاز اشاره نمود . در بخشهای بعدی در مورد این کانیها توضیح داده شده است . همچنین از سنگهای آذرینی که به عنوان سنگهای صنعتی شناخته می شوند می توان از گرانیت، گابرو، بازالت، دونیت، پرلیت، پامیس و پوزولان نام برد.
پگماتیتها از سنگهای آذرین درونی اسیدی هستند که از دو جهت در بحث کانیها و سنگهای صنعتی دارای اهمیت می باشند . سنگهای پگماتیتی به دلیل استحکام زیاد، رنگ و طرحهای زیبا می توانند به عنوان سنگ ساختمانی (نما و مالون ) مورد استفاده قرار گیرند . از طرف دیگر سنگهای پگماتیتی دارای مقادیر انبوهی کانی کوارتز، میکا و فلدسپات درشت بلور هستند که تمام کانیهای مذکور جزء کانیهای صنعتی مهم طبقه بندی می شوند. بهترین خاستگاه تشکیل برخی از کانیهای قیمتی مثل توپاز، تورمالین و بریل نیز پگماتیتها می باشد. کربناتیتها از سنگهای آذرین آلکالنی هستند که دارای 80 درصد یا بیشتر کربنات (کلسیت، دولومیت و ...) می باشند. این سنگها هم به صورت درونی و هم به صورت خروجی مشاهده شده و می توانن د دارای کانیهای صنعتی مثل زیرکن، آپاتیت، فلوئوریت، فلوگوپیت و ورمیکولیت باشند.
کانیهای حاصل از سرد شدن فازهای گرمابی (هیدروترمال) که در اثر تفریق و تبلور ماگمای اسیدی ایجاد می شوند، سهم مهمی در تشکیل کانیهای صنعتی دارند . غیر از بخار آب که بخش عمده ای از ح جم فازهای گرمابی را به خود اختصاص می دهد، سیلیس و برخی دیگر از فلزات، در فازهای گرمابی وجود دارند . با کاهش حرارت
فازهای گرمابی که در درون درز و شکاف سنگها نفوذ کرده اند، در همان جا رسوب کرده و می توانند کانیهای صنعتی مثل کوارتز، 1فلوئورین، اسپات دیسلند ، با ریت و زئولیت را ایجاد نمایند . فازهای گرمابی از نظر کانی سازی فلزی دارای اهمیت بسیار زیادی هستند.
2- خاستگاه رسوبی
تعدادی از کانیها و سنگهای صنعتی در محیطهای رسوبی تشکیل می شوند . ویژگی مهم این محیطها، پایین بودن فشار (حدود یک اتمسفر ) و حرارت (تقریباً ب ین صفر تا شصت درجه سانتی گراد) است. در محیطهای رسوبی تبخیری که مقدار تبخیر بیش از مقدار آب ورودی به حوضه رسوبی است، کانیهای صنعتی مثل هالیت، سیلویت، بوراکس و ژیپس تشکیل می شود. ماسه سنگ و سیلتستون که جزء سنگهای صنعتی طبقه بندی می شوند در محیطهای رسوبی آواری 4 که انرژی حوضه رسوبی زیاد و عمق آن کم است، تشکیل می شود.
سنگ آهک، دولومیت و سنگهای سیلیسی مثل ژاسپیروئید که در ردیف مهمترین سنگهای صنعتی می باشند، در اثر سازوکار رسوبگذاری شیمیایی و در محیطهای رسوبی شیمیایی به وجود می آیند. از سنگهای صنعتی که در اثر س ازوکارهای زیستی در محیطهای رسوبی (بیوشیمیایی) تشکیل می شوند می توان از دیاتومیت و فسفریت نام برد.
3- خاستگاه دگرگونی
در شرایط دگرگونی که فشار و حرارت بسیار بیشتر از فشار و حرارت سطح زمین است، کانیها و سنگهای صنعتی گوناگونی به وجود می آیند. در محیطهای دگرگونی ناحیه ای 1 و دفنی 2، فشار و حرارت زیادی حاکم است. در این شرایط کانیهایی مثل گرافیت، کروندم، آندالوزیت، کیانیت، گارنت و سنگهایی مانند اسلیت، کوارتزیت و شیستها که همگی جزء کانیها و سنگهای صنعتی به شمار می آیند، تشکیل می شوند. در محل تماس توده های آذرین درونی با سنگهای مجاور که محیط دگرگونی همبری 3 ایجاد می شود، کانیهایی مثل گارنت، ولاستونیت و اپیدوت در درون سنگهای اسکارنی به وجود می آیند . مرمر نیز از جمله سنگهای صنعتی ساختمانی است که در چنین محیطهای دگرگونی تشکیل می شود.
4- خاستگاه دگرسانی و هوازدگی
تعدادی از کانیها و سنگهای صنعتی وجود دارند که تحت هیچ کدام از شرایط آذرین، رسوبی و دگرگونی تشکیل نمی شوند. برای تشکیل این کانیها و سنگها شرایط دگرسانی یا هوازدگی از نوع فیزیکی و به ویژه شیمیایی لازم است. تالک، سرپانتین، کریزوتیل و منیزیت از کانیهای صنعتی هستند که در اثر دگرسانی یا هوازدگی شیمیایی سنگهای آذرین درونی بازیک و اولترابازیک تشکیل می شوند. آلونیت و کائولینیت نیز در اثر هوازدگی شیمیایی یا دگرسانی گرمابی سنگهای آذرین درونی اغلب از نوع اسیدی به وجود می آیند. از مهمترین سنگهای صنعتی که در اثر سازوکا ر دگرسانی و یا هوازدگی شیمیایی سنگها و کانیهای قبلی به وجود می آید می توان به بوکسیت (سنگ معدن آلومینیم و ماده نسوز)، لاتریت (خاک نسوز) و بنتونیت (دگرسانی سنگهای آتشفشانی اسیدی) اشاره نمود.
alifazeli=egeology.blogfa.com
این وبلاگ تمامی موضوعات و مقالات و اطالاعات تخصصی زمین شناسی را که از سایتهای علمی جهان برگرفته شده در اختیار بازدیدکنندگان محترم قرار می دهد.گفتنی است که مطالب موجود در این وبلاگ در نوع خود بی نظیر بوده و از هیچ وبلاگ ایرانی ای کپی برداری نشده است و اگر هم شده منبع آن به طور کامل ذکر شده است.