دانلود کتابهای زمین شناسی-سری پنجم

Image Analysis, Sediments and Paleoenvironments

دانلود کتاب: آنالیز تصاویر رسوبات و محیط زیست گذشته زمین

ISBN: 1402020619
Author: Pierre Francus (Editor)
Publisher: Springer
Publication Date: 2005-04-14
Number Of Pages: 330

http://img247.imageshack.us/img247/3960/imageed7.png

Summary:
This seventh volume of the DPER series examines imaging techniques for sedimentologists, paleolimnologists, paleoceanographers and microscopists working on issues related to paleoenvironmental reconstruction. It will help the researcher or graduate student to understand every step involved in the imaging process, from image acquisition to measurements. Procedures are described to ensure that the right protocols and methodology are selected to solve a particular issue, and to evaluate the validity of scientific results. Case studies illustrate the wide range of information that can be obtained from many kinds of sediments (marine, lacustrine and aeolian) and different types of samples (cores, embedded blocks, microscopic slides) using different regions of the electromagnetic spectrum (visible, UV, IR, X-ray). The volume provides comprehensive protocols, guidelines, and recommendations for the use of low cost image analysis techniques, to facilitate intercomparisons of measurements.


Increasing Climate Variability and Change

دانلود کتاب: تغییرات و تنوع فزاینده آب و هوا

Product Description

One of the major challenges facing humankind is to provide an equitable standard of living for this and future generations: adequate food, water and energy, safe shelter and a healthy environment. Human-induced climate change, and increasing climate variability, as well as other global environmental issues such as land degradation and loss of biological diversity, threaten our ability to meet these basic human needs. It is undisputed that the last two decades have been the warmest this century, and likely to be the warmest for the last 1000 years, sea level is rising, rain and snowfall patterns are changing. Arctic sea ice is thinning and the frequency and intensity of El-Niño events appear to be increasing. In addition, the frequency of extreme events is rising and many parts of the world have recently suffered major heat-waves, floods and droughts leading to significant loss of life and economic costs. This requires the global community to give urgent attention to addressing key issues. The range of adaptation options for agriculture and forestry is generally increasing because of technological advances, thus reducing the vulnerability of these systems to climate change. However, some regions of the world, particularly developing countries, have limited access to these technologies. Agriculture and forestry are currently not optimally managed with respect to todays natural climate variability. Decreasing the vulnerability of agriculture and forestry to increasing climatic variability will go a long way towards reducing the long-term vulnerability to climate change. This book represents a major step in assessing the science of climate variability and change, and their likely impacts on agriculture and forestry, with clear adaptation strategies required to reduce their vulnerability.

 


Introduction to Applied Mathematics for Environmental Science

دانلود کتاب: ریاضیات کاربردی برای علوم زیست محیطی

Product Description

This book teaches mathematical structures and how they can be applied in environmental science. Each chapter presents story problems with an emphasis on derivation. Linear and non-linear algebraic equations, derivatives and integrals, ordinary differential equations, and partial differential equations are the basic kinds of structures, or mathematical models, that are discussed. For each of these, the discussion follows the pattern of first presenting an example of a type of structure as applied to environmental science. Next the definition of the structure is presented. This is usually followed by other examples of how the structure arises in environmental science, then the analytic methods of solving and learning from the structure are discussed. This is followed by teaching numerical methods for use when the situation is difficult. In most cases, examples of using Matlab software to solve and explore the structures are also included.


Introduction to Bayesian Statistics

دانلود کتاب:دیباچه ای بر آمار بیز

Product Description

The Introduction to Bayesian Statistics (2nd Edition) presents Bayes theorem, the estimation of unknown parameters, the determination of confidence regions and the derivation of tests of hypotheses for the unknown parameters, in a manner that is simple, intuitive and easy to comprehend. The methods are applied to linear models, in models for a robust estimation, for prediction and filtering and in models for estimating variance components and covariance components. Regularization of inverse problems and pattern recognition are also covered while Bayesian networks serve for reaching decisions in systems with uncertainties. If analytical solutions cannot be derived, numerical algorithms are presented such as the Monte Carlo integration and Markov Chain Monte Carlo methods.


Introduction to Planetary Science

دانلود کتاب: دیباچه ای بر نجوم شناسی

Publisher: Springer
Language: English
ISBN: 1402052332
Paperback: 525 pages
Data: Apr 2007
Format: PDF
Description: This textbook is intended to be used in a lecture course for college students majoring in Earth Sciences. Planetary science provides an opportunity for these students to apply a wide range of subject matter pertaining to the Earth to the study of other planets and their principal satellites.

In this way, planetary science tends to unify subjects in the Earth Sciences that are traditionally taught separately. Therefore, planetary science is well-suited to be taught as a capstone course for senior undergraduates in geology departments and as an introduction to the solar system in astronomy departments. Both groups of students will benefit because planetary science bridges the gap between geology and astronomy and it prepares geologists and astronomers to participate actively in the on-going exploration of the solar system.

The subject matter is presented in 24 chapters that lead the reader through the solar system starting with historical perspectives on space exploration and the development of the scientific method. The presentations concerning the planets and their satellites emphasize that their origin and subsequent evolution can be explained by applications of certain basic principles of physics, chemistry, and celestial mechanics and that the surface features of the solid bodies in the solar system can be interpreted by means of the principles of geology.


Introduction to Sustainability

دانلود کتاب:در مورد محیط زیست

Product Description

This book develops a supporting structure for sustainable development, following a natural set of steps to reach an established goal. It provides the tools to navigate this Road to a Better Future by explaining concepts, giving ideas, proposing methods, and suggesting actions. To illustrate the utilization of techniques there are many examples, applied to a variety of activities, and to wrap up concepts, the last chapter is dedicated to the analysis of a community in search of a sustainable environment. A thematic index has been designed to help a person quickly find information on relevant topics.


Isotopes in the Water Cycle

دانلود کتاب:بررسی ایزوتوپها در چرخه آب

  • Publisher:   Springer
  • Number Of Pages:   381
  • Publication Date:   2005-11-01
  • Sales Rank:   1840232
  • ISBN / ASIN:   140203010X
  • EAN:   9781402030109
  • Binding:   Hardcover
  • Manufacturer:   Springer
  • Studio:   Springer
  • Average Rating:  
  • Total Reviews:  


 


Book Description:

Environmental isotope and nuclear techniques provide unmatched insights into the processes governing the water cycle and its variability under past and present climates. This monograph is recommended to advanced students and specialists and presents historical perspective, state of the art applications and new developments of isotopes in hydrology, environmental disciplines and climate change studies. The spectrum of isotope applications addressed in this monograph ranges from the assessment of groundwater resources in terms of recharge and flow regime, identification of palaeogroundwater, water balance of river basins and lakes, to studies of the past and present global environmental and climate changes. The contributions are written by renowned specialists in the various application fields.


Issues in Bioinvasion Science

دانلود کتاب:نشری در علوم بیواینویژن

Publisher: Springer
Number Of Pages: 150
Publication Date: 2005-05-24
Sales Rank: 3256562
ISBN / ASIN: 1402029020
EAN: 9781402029028
Binding: Hardcover
Book Description:


Biological invasions are a global problem whose local impact can be of great magnitude. The prevention and minimization of the impact of invasive alien species has become a priority because of their negative impact on biodiversity, economy and public health.

Effective responses are needed; cooperation and coordination among countries and/or different sectors of society are a must. To combine and share experiences on biological invasions at international, regional and local level it is essential to develop compatible approaches to common problems.

With this aim, the GEI (Grupo Especies Invasoras) organised the First National Conference on Invasive Alien Species in Spain in 2003. Scientists coming from different parts of the Iberian Peninsula belonging to universities, public administration, NGOs and environmental enterprises and world-renowned experts on biological invasions from other countries responded to this "call for action" and participated in the conference.

Issues in Bioinvasion Science contains key contributions of this conference. The themes included cut across different aspects of non-native species invasions. This volume is essential reading for anyone seeking an understanding of non-native species invasions.

Our aim: to go beyond national boundaries in order to tackle these complex biological issues


Land Change Science

دانلود کتاب:علوم تغییرات زمین

Land Change Science: Observing, Monitoring and Understanding Trajectories of Change on the Earth's Surface (Remote Sensing and Di!!!al Image Processing)
By Garik Gutman, Anthony C. Janetos, Christopher O. Justice, Emilio F. Moran, John F. Mustard, Ronald R. Rindfuss, David Skole, Billy Lee Turner II, Mark A. Cochrane

http://ecx.images-amazon.com/images/I/51HtV2kzP6L.jpg

Publisher: Springer
Number Of Pages: 461
Publication Date: 2005-04-04
ISBN-10 / ASIN: 1402025610
ISBN-13 / EAN: 9781402025617
Binding: Hardcover


This volume is a synthesis of the NASA funded work under the Land-Cover and Land-Use Change Program. Hundreds of scientists have worked for the past eight years to understand one of the most important forces that is changing our planet-human impacts on land cover, that is land use. Its contributions span the natural and the social sciences, and apply state-of-the-art techniques for understanding the earth: satellite remote sensing, geographic information systems, modeling, and advanced computing. It brings together detailed case studies, regional analyses, and globally scaled mapping efforts. This is the most organized effort made to understand the dominant force that has been responsible for changing the Earths biosphere. Audience: This publication will be of interest to students, scientists, and policy makers. This volume includes a CD-ROM containing full color images of a selection of illustrations which are printed in black-and-white in the book.


Lectures in Astrobiology

دانلود کتاب: بحثی در مورد بیولوژی فضایی

pages: 669 pages
Publisher: Springer
ISBN: 3540336923
Average Customer Review: N/A
Format: PDF
Size:
Supplier: Amazon
Summary:

Based on material delivered at several summer schools, this book is the first comprehensive textbook at the graduate level encompassing all aspects associated with the emerging field of astrobiology.

Volume II gathers another set of extensive lectures covering topics so diverse as the formation and the distribution of elements in the universe, the concept of habitability from both the planetologists' and the biologists' point of view and artificial life. The contributions are held together by the common goal to understand better the origin of life, its evolution and possible existence outside the Earth's realm.
The volume ends with 120 pages of a very useful appendix comprising "Some Astrophysical Reminders", "Useful Astrobiological Data" and "An Astrobiological Glossary".


The Little Book of planet earth

دانلود کتاب:کتابی کوچک در باره سیاره زمین

Book Info
Published 2002
Author Meissner, Rolf
ISBN 0387952586
-----------------------------
Book De***ion:
The Little Book of Planet Earth describes the geological evolution of Earth from its formation. ?In this concise and engaging little book, the author introduces lay readers to the key topics in modern earth and planetary science: the creation of Earth and its moon, the role of seismology in analyzing Earth抯 structure, the formation of mountain ranges and basins, the significance of Earth抯 magnetic field, and more.

 


Managing Weather and Climate Risks in Agriculture

دانلود: مخاطرات آب و هوا در کشاورزی-زیست محیطی-

Publisher: Springer
Number Of Pages: 504
Publication Date: 2007-11-16
ISBN-10 / ASIN: 3540727442
ISBN-13 / EAN: 9783540727446
Binding: Hardcover

http://ecx.images-amazon.com/images/I/41WR5aenKUL.jpg


Product Description:

In many parts of the world, weather and climate are one of the biggest production risks and uncertainty factors impacting on agricultural systems performance and management. Both structural and non-structural measures can be used to reduce the impacts of the variability (including extremes) of climate resources on crop production. While the structural measures include strategies such as irrigation, water harvesting, windbreaks etc., the non-structural measures include use of seasonal to interannual climate forecasts, improved application of medium-range weather forecasts and crop insurance. This book based on an International Workshop held in New Delhi, India should be of interest to all organizations and agencies interested in improved risk management in agriculture.


Map-based Mobile Services 

دانلود کتاب:سرویس های سیالات بر اساس نقشه 

The book is divided into three parts: theory, method and implementation. Starting with a summary of the state-of-the-art in mobile technologies, the first part analyses their impacts on cartography and pinpoints the missing theories concerned with the development of map-based mobile services. A conceptual framework of mobile cartography is then introduced with the emphasis on mobile usage context. The second part is devoted to the design methodology under the constraints defined in the theoretical framework. A core issue deals with personalised mobile map services. The final part demonstrates the feasibility of the methods by using application scenarios. The accompanying CD-ROM contains the PDF-Files in colour.


Marine Chemistry

دانلود کتاب:شیمی دریاها

Product DescriptionThe carbon dioxide absorption and gas exchange at the sea surface, marine aerosols and their photochemistry, the oceanic carbon cycle as well as biomarkers in marine ecosystems, and related topics are of primary importance for understanding our global ecosystem.
The topics addressed in this volume are all stemming from areas which have developed only in the last ten years of research or which have gone into decidedly new directions in that time. In most cases, the recent research has been driven by advances in instrumentation or by large-scale international cooperations. Thus this volume is also aiming at interdisciplinary and international cooperations in the future.

 


Marine Geochemistry

دانلود کتاب: ژئوشیمی دریاها

Marine Geochemistry
by Horst D. Schulz (Editor), Matthias Zabel (Editor)
http://img83.imageshack.us/img83/2337/gcuu8.th.jpg

574 pages/ 20 MB
Publisher: Springer; 2 edition (April 11, 2006)
Language: English
Since 1980 a considerable amount of scientific research dealing with geochemical processes in marine sediments has been carried out. This textbook summarizes the state of the art in this field of research. The topics comprise the examination of sedimentological and physical properties of the sedimentary solid phase, of pore water and pore water constituents, organic matter as the driving force of most microbiological processes, biotic and abiotic redox reactions, carbonates and stable isotopes as proxies for paleoclimate reconstruction, metal enrichments in ferromanganese nodules and crusts as well as in hot vents and cold seeps on the seafloor. A new chapter describes properties, occurrence and formation of gas hydrates in marine sediments. The textbook ends with a chapter on model conceptions and computer models to quantify processes of early diagenesis.


Mathematical Methods for Engineers and Geoscientists

دانلود کتاب:متدهای ریاضی برای مهندسان و زمین شناسان

Book Description

This book introduces and explains classical and modern mathematical procedures as applied to the real problems confronting engineers and geoscientists. Written in a manner that is understandable for students across the breadth of their studies, it lays out the foundations for mastering difficult and sometimes confusing mathematical methods. Arithmetic examples and figures fully support this approach, while all important mathematical techniques are detailed. Derived from the author's long experience teaching courses in applied mathematics, it is based on the lectures, exercises and lessons she has used in her classes. Also, the explanations and discussions in the book are inspired by the most frequently-asked questions of students, graduates and professionals.



About the Author

In 1970 Olga Waelder was born in Moscow. She began her studies at the Technical University for Electronics and Mathematics in Moscow in 1987 from whence she received her degree in applied mathematics in 1993. From 1996 until 1999 she furthered her studies at the Technical University Mining Academy in Freiberg (Germany) from whence she received a degree in mathematics. Between 2001 and 2004 she was a research assistant at the Institute for Cartography, Dresden Technical University. In 2003 she began lecturing mathematical cartography. She continued her post doctorate studies there in 2004 and since 2005 has been a lecturer for adjustment theory.

Product Details

Hardcover: 176 pages
Publisher: Springer; 1 edition (March 2008)
Language: English
ISBN-10: 3540752986
ISBN-13: 978-3540752981


MATLAB® Recipes for Earth Sciences

دانلود کتاب:کاربرد نرم افزار مطلب در زمین شناسی

MATLAB® is used in a wide range of applications in geosciences, such as image processing in remote sensing, generation and processing of digital elevation models and the analysis of time series. This book introduces methods of data analysis in geosciences using MATLAB such as basic statistics for univariate, bivariate and multivariate datasets, jackknife and bootstrap resampling schemes, processing of digital elevation models, gridding and contouring, geostatistics and kriging, processing and georeferencing of satellite images, digitizing from the screen, linear and nonlinear time-series analysis and the application of linear time-invariant and adaptive filters. The revised and updated Second Edition includes new subchapters on windowed Blackman-Tukey, Lomb-Scargle and Wavelet powerspectral analysis, statistical analysis of point distributions and digital elevation models, and a full new chapter on the statistical analysis of directional data. The text includes a brief description of each method and numerous examples demonstrating how MATLAB can be used on data sets from earth sciences. All MATLAB recipes can be easily modified in order to analyse the reader's own data sets. The book comes with a CD containing exemplary data sets and a digital version of the MATLAB recipes.
 
Groundwater Geophysics
دانلود کتاب:ژئوفیزیک آبهای زیرزمینی
By Reinhard Kirsch


Publisher: Springer
Number Of Pages: 493
Publication Date: 2006-04-28
ISBN-10 / ASIN: 3540293833
ISBN-13 / EAN: 9783540293835
Binding: Hardcover

Geophysical techniques can map the underground conditions apart from boreholes. The use of these methods for hydrogeological applications is demonstrated for mapping of porous aquifers, mapping of structural aquifers, determintation of groundwater quality (mineralization), geophysical assessment of hydraulic properties, determination of aquifer vulnerability, and mapping of comtaminated sites. Additionally, a description of applied geophysical techniques used for groundwater studies is given including seismics, resistivity methods, magnetics, and ground penetrating radar. Even advanced techniques like NMR (nuclear magnetic resonance) are presented.

قسمت اول-دوم-سوم(به ترتیب

           

کودهای شیمیایی

کودهای شیمیایی

کودهای شیمیایی شامل مجموعه ای از عناصر اصلی 2 و مجموعه ای از عناصر فرعی 3 و

 4 جزئی هستند . عناصر اصلی تشکیل دهنده کودهای شیمیایی شامل عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم است . کلسیم، منیزیم و گوگرد عناصر فرعی سازنده کودهای شیمیایی و آهن، بور، مس، مگنز، روی، م ولیبدن و کلر نیز عناصر جزئی سازنده کودهای شیمیایی می باشند.

عیار کودهای شیمیایی به صورت سه عدد گزارش می شود . عدد نخست نشانگر درصد نیتروژن، عدد دوم نشانگر درصد فسفر و عدد سوم نشانگر درصد پتاسیم است که این سه مقدار به صورت(N.P.K)نمایش داداه می شود.

انواع کودهای شیمیایی

کودهای شیمیایی را می توان به سه گروه اصلی طبقه بندی کرد:

1. کودهای نیتروژن دار

2. کودهای فسفات دار

3. کودهای پتاسیم دار

در زیر به تشریح هر یک از این گروهها پرداخته می شود.

1. کودهای نیتروژن دار: نیتروژن مورد نیاز برای تهیه این کودها قبلاً از کودهای حیوانی به دست می آمد ولی امروزه مهمترین منابع نیتروژن تجارتی شامل نیترات آمونیم، سولفات آمونیم، نیترات پتاسیم، نیترات کلسیم و اوره  می باشد . بیش از 75 درصد نیتروژن تولیدی به مصرف کودهای شیمیایی می رسد . مواد اولیه ای که در تهیه آمونیاک به کار می رود شامل چوب، زغال سنگ، کک، گاز و نفت خام می باشد.

استفاده از اوره در سال 1960 متداول گردید . میزان نیتروژن اوره از سایر ترکیبات نیتروژن دار بیشتر است . میزان کودهای نیتروژن دار مصرف شده در جهان در سال 1955 حدود 5/6 میلیون تن بوده که در سال1980 به 5/57 میلیونتن رسیده است.

بزرگنمایی تصویر

از کانیهای صنعتی که برای تولید کودهای نیتروژن دار استفاده می شود می توان به شوره و نیترات

اشاره نمود . شیلی مهمترین تولید کننده این کانیها  در دنیا است.

2. کودهای فسفات دار: فسفر از عناصر اصلی در تغذیه گیاهان محسوب می شود . بیش از 90 درصد مواد معدنی فسفات دار به مصرف تهیه کودهای شیمیایی می رسد . فسفات در طبیعت در سنگهای رسوبی و آذرین یافت می شود. آپاتیت و فرانکولیت مهمترین کانیهای فسفات دار به شمار می روند.

بیش از 80 درصد فسفات جهان از کانسارهای رسوبی و کمتر از 20 درصد آن از کانسارهای آذرین به دست می آید . کربناتیتها و کمپلکسهای آذرین آلکالن سنگهای آذرین مهمترین خاستگاه کانسارهای آذرین محسوب می شوند .

 میزانP2O5 سنگهای اذرین غالباً کمتر از 2/0 درصد است.حود 20 کانی حاوی بیش از 20 درصدP2O5  وجود دارند. فلوئور آپاتیت مهمترین کانی سنگهای آذرین است که میزان P2O5آنها بیش از 42 در صد است. میزان P2O5  کانسارهای فسفات دار دنیا در جدول زیر نشان داده شده است.

بزرگنمایی تصویر

سوپر فسفات، سوپر فسفات غ لیظ، منوفسفات آمونیم و فسفات دی آمونیم از مهمترین کودهای فسفات دار به شمار می آیند . آهن، آلومینیم، اکسید کلسیم و منیزیم، فلوئور، کلر، پیریت و مواد آلی جزء عناصر و کانیهای مزاحم در کانسنگ

فسفات هستند.

میزان تولید کودهای فسفات دار دنیا در سال 1969 حدود 18 میلیون تن بوده که در سال 1980 به حدود 39 میلیون تن رسیده است . امریکای شمالی

آمار بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده کودهای شیمیایی است . در جدول زیر نشان داده شده است.

 

بزرگنمایی تصویر

 کودهای پتاسیم دار: پتاسیم از عناصر اصلی تغذیه گیاهان به شمار می رود . مهمترین کانی پتاسیم دار قابل جذب که به سرعت توسط گیاهان جذب می شود در رسوبات تبخیری یافت می شود . دیگر کانیهای پتاسیم دار می توان از کانیهای ارتوز و میکروکلین نام ب رد. کلروپتاسیم در سنگهای تبخیری یافت می شود.

 

 

بزرگنمایی تصویر

2 عناصر فرعی لازم برای تقویت خاکها

جذب گیاهان ++Ca کلسیم از عن اصر مفید برای تقویت خاکهاست که به صورت می شود. کلسیم مورد نیاز گیاهان را می توان از طریق اضافه نمودن کربنات کلسیم یا ژیپس به صورت پودر شده به داخل کودهای شیمیایی تأمین نمود.

 potassium جذب گیاهان می شود . کانیهایی که می توانند منیزیم++ Mg منیزیم نیز به صورت لازم جهت استفاده گیاهان را در اختیار آنها قرار دهند شامل سولفاتهای منیزیم آبدار کربنات منیزیم و کلسیم مثل دولومیت ، اپسومیت و (Mg(OH) هیدروکسید منیزیم مثل بروسیت و کربنات منیزیم است و (MgO) اکسید منیزیم مثل پریکلاز. گوگرد نیز یکی دیگر از عناصر ضروری برای حاصلخیزی خاکهاست که ممکن است توسط ژیپس اضافه شده به کودهای شیمیایی تأمین گردد. عناصر جزئی مورد نیاز خاکها شامل آهن، ب ور، منگنز، مس، روی و مولیبدن است که به ترتیب توسط کانیهای بوراکس و کولمانیت، لیمونیت و هماتیت، پیرولوسیت و پسیلوملان، کالکوسیت و کالکوپیریت و کوپریت، اسفالریت و مولیبدنیت تأمین می شود. میزان مصرف کودهای شیمیایی در ایران و جهان میزان مصرف کودهای شیمیایی در ایران در سال 1358 حدود 900000 تن بوده که در  1/9 تن افزایش یافته است.

بیشترین ذخایر فسفات کشف شده در ایران از نوع رسوبی هستند . کانسار اسفوردی یزد از نوع آذرین است میزان ذخیره اسفوردی حدود 66/5  میلیون تن است کانسارهای فسفات رسوبی ایران به طور عمده از رسوبات مربوط به ائوسن، الیگوسن، دونین و سازند سلطانیه (کامبرین زیرین) گزارش شده است.

 

مقدار افزایش مصرف کودهای نیتروژن دار، فسفات دار و پتاسیم دار در شکل زیر از سال 1955 تا سال 1990 نشان داده شده است. بیشترین مقدار مصرف مربوط به کودهای پتاسیم دار و کمترین مصرف مربوط به کودهای نیتروژن دار است.

دانلود کتابهای زمین شناسی-سری دوم

3-D Structural Geology: A Practical Guide to Quantitative Surface and Subsurface Map Interpretation

زمین شناسی ساختمانی سه بعدی

ISBN: 3540310541
Author: Richard H. Groshong Jr.
Publisher: Springer
Publication Date: 2006-04-11
Number Of Pages: 400
Average Amazon Rating: 5.0

Editorial Description
This is a handbook of practical techniques for making the best possible interpretation of geological structures at the map scale and for extracting the maximum amount of information from surface and subsurface maps. The 3-D structure is defined by internally consistent structure contour maps and cross sections of all horizons and faults. The book is directed toward the professional user who is concerned about both the accuracy of an interpretation and the speed with which it can be obtained from ..


3D-Groundwater Modeling with PMWIN

مدل سازی سه بعدی آبهای زیرزمینی با استفاده از پی ام دابلیو آی ان

 

 


Acid in the Environment: Lessons Learned and Future Prospects

اسید در محیط زیست


Acid Rain - Deposition to Recovery (Hardcover)

دانلود کتاب:باران اسیدی

 



Adaptive and Integrated Water Management

دانلود کتاب: مدیریت جامع و تطابقی آب

Adaptive and Integrated Water Management: Coping with Complexity and Uncertainty
By Claudia Pahl-Wostl, Pavel Kabat, Jörn Möltgen



Publisher: Springer
Number Of Pages: 440
Publication Date: 2007-12-14
ISBN-10 / ASIN: 3540759409
ISBN-13 / EAN: 9783540759409
Binding: Hardcover


Sustainable water management is a key environmental challenge of the 21st century. Developing and implementing innovative management approaches and how to cope with the increasing complexity and uncertainties was the theme of the first International Conference on Adaptive and Integrated Water Management, held in November 2007 in Basel, Switzerland. The conference volume includes selected contributions on conceptual and methodological innovations and empirical insights from case studies on important themes such as multi-level governance, change management, vulnerability assessment, environmental flows, uncertainty analysis and the impacts of climate change. The book addresses a wide interdisciplinary audience of scientists and professionals from academia, industry, and involved in policy making.


Advanced Air and Noise Pollution Control: Volume 2

دانلود کتاب:کنترل آلودگی صوتی و هوا

Book Description:

Leading pollution control educators and practicing professionals describe how various combinations of different cutting-edge process systems can be arranged to solve air, noise, and thermal pollution problems. Each chapter discusses in detail a variety of process combinations, along with technical and economic evaluations, and presents explanations of the principles behind the designs, as well as numerous variant designs useful to practicing engineers. The emphasis throughout is on developing the necessary engineering solutions from fundamental principles of chemistry, physics, and mathematics.
The authors also include extensive references, cost data, design methods, guidance on the installation and operation of various air pollution control process equipment and systems, and Best Available Technologies (BAT) for air thermal and noise pollution control


Adventures in the Bone Trade: The Race to Discover Human Ancestors in Ethiopia's Afar Depression (Hardcover)

دانلود کتاب: مخاطرات موجود در تقاضای داد و ستد(زیست محیطی)

* Hardcover: 408 pages
* Publisher: Springer; 1 edition (October 2000)
* Language: English
* ISBN-10: 0387987428
* ISBN-13: 978-0387987422
* Product Dimensions: 9.3 x 6.1 x 1.6 inches



Aeronomy of the Middle Atmosphere

دانلود کتاب: بررسی اتمسفر میانی


Aerosol Optics

بررسی خواص نوری مواد کلوئیدی


Agriculture and climate beyond 2015

دانلود کتاب: ماوراء کشاورزی و اقلیم


Intercontinental Transport of Air Pollution
دانلود کتاب: نقل و انتقالات آلودگی های هوا

Hardcover: 312 pages
Publisher: Springer; 1 edition

(August 26, 2004)
Language: English
ISBN-10: 3540205632
ISBN-13: 978-3540205630
Product Dimensions: 9.3 x 6.2 x 0.7 inches
Shipping Weight: 1.3 pounds


The Antarctic Subglacial Lake Vostok: Glaciology, Biology and Planetology  

دانلود کتاب:زمین شناسی دریاچه های مربوط به قطب جنوب

Product Details
Book Publisher: Springer
ISBN: 3540426493
Book author: Igor A. Zotikov

Book Description:
The first book on the subject, this monograph examines the phenomenon of a huge sealed, freshwater lake, isolated from the rest of the world by kilometers’ thick ice. The existence of melting ice at the bottom of the huge Vostok Lake has served as a model and inspired the team planning the Galileo space craft to gather data on the ice sheet of the Jupiterian moon Europa. The book provides interpretation of, and calculations for, stimulating factors for possible melting and a huge lake’s existence at the bottom of the Martian ice sheets.


Antifouling Paint Biocides (The Handbook of Environmental Chemistry) (The Handbook of Environmental Chemistry)

دانلود کتاب:کتابی در مورد ژئوشیمی محیط زیست

Publisher: Springer
Number Of Pages: 266
Publication Date: 2006-04-01
Sales Rank: 1687170
ISBN / ASIN: 3540314040
EAN: 9783540314042
Binding: Hardcover
Manufacturer: Springer
Studio: Springer

Product Description:

This volume describes the state-of-the-art advances regarding antifouling paint biocides and provides thorough evaluation of research and information on major topics such as occurrence and levels, environmental fate, analytical techniques and methods for the monitoring and control, environmental modeling, ecotoxicological effects and risk assessment placing emphasis on the knowledge acquired over the last 10 years. The contamination of the aquatic environment by antifouling compounds has been a topic of increasing importance during the last few years. The major classes of antifouling active biocides are discussed including the old-fashioned organotin compounds, the modern organic booster biocides and the promising naturally occurring antifoulant products. Therefore, the reader will get a balanced view of this developing field. Chapters were written by leading experts in their field who critically surveyed all the major areas of progress. This volume is an important resource and can constitute a good grounding in the field of antifouling paint biocides.


Applied Turbulence Modelling in Marine Waters 

دانلود کتاب: مدل سازی کاربردی در حرکات توربیدایتی موجود در آب دریاها

 

 




The Archaeometallurgy of Copper: Evidence from Faynan, Jordan (Natural Science in Archaeology)

دانلود کتاب:کتابی در مورد متالوژی مس


Assessing Climate Change

تعیین تغییرات آب و هوا

 Publisher: Springer
Number Of Pages: 410
Publication Date: 2008-02-13
ISBN-10 / ASIN: 3540765867
ISBN-13 / EAN: 9783540765868
Binding: Hardcover


Product Description:


In****ESSING CLIMATE CHANGE Donald Rapp has investigated a large body of scientific data relevant to climate change, approaching each element with necessary (but neutral) scientific skepticism. The chapters of the book attempt to answer a number of essential questions in relation to global warming and climate change. He begins by showing how the earth s climate has varied in the past, discussing ice ages, the Holocene period since the end of the last ice age, particularly during the past 1000 years. He investigates the reliability of "proxies" for historical temperatures and****esses the hockey stick version of global temperatures for the past millennium. To do this effectively he looks carefully at how well near surface temperatures of land and ocean on earth have been monitored during the past 100 years or more, and looks at the utility and significance of a single global average temperature.

Topics such as the variability of the Sun and the Earth s heat balance are discussed in considerable detail. The author also investigates how the current global warming trend compares with past fluctuations in earth s climate and what is the likelihood that the warming trend we are experiencing now is primarily just another in a series of natural climate fluctuations as opposed to a direct result of human activities. A key factor in understanding what may happen in the future is to examine the credibility of the global climate models which claim that greenhouse gasses produce most of the temperature rise of the 20th Century, and forecast much greater impacts in the century ahead.

Finally, the book considers future global energy requirements, fossil fuel usage and carbon dioxide production, public policy relating to global warming, and agreements such as the Kyoto Protocol.


Atmospheric Boundary Layers: Nature, Theory, and Application

دانلود کتاب: بررسی لایه های اتمسفر

 

Publisher: Springer
Number Of Pages: 246
Publication Date: 2007-12-04
ISBN-10 / ASIN: 0387743189
ISBN-13 / EAN: 9780387743189
Binding: Hardcover



This collection of peer reviewed papers represents a concise, up-to-date summary of our current knowledge of planetary boundary layer (PBL) physics and parameterization. As such, it makes a major contribution to the interchange of knowledge and ideas between physicists, meteorologists and environmental modellers and sets out the course to be followed in subsequent research to improve PBL parameterizations in climate, numerical weather prediction, air quality, and emergency preparedness models.

Major themes covered are: Nature and theory of turbulent boundary layers; Boundary layer flows modelling and applications to environmental security; Nature, theory and modelling of boundary-layer flows; and Air flows within and above urban and other complex canopies air-sea-ice interactions.

The NATO Advanced Research Workshop, held in Dubrovnik, Croatia, 18-22 April 2006, that gave rise to this, book was attended by 57 scientists drawn from 21 countries on four continents. In recognition of his outstanding career and reaching the milestone age of 70, the workshop was dedicated to Professor Sergej Zilitinkevitch and a substantial number of contributions are based on or linked to his fundamental work.


 


Beyond Kyoto - A New Global Climate Certificate System: Continuing Kyoto Commitsments or a Global ´Cap and Trade´ Scheme for a Sustainable Climate Policy? (Hardcover)

دانلود کتاب:آنسوی کیوتو(موضوع:اقلیم جهانی)

 

  • Publisher:   Springer
  • Number Of Pages:   320
  • Publication Date:   2004-12-22
  • Sales Rank:   2633065
  • ISBN / ASIN:   3540224823
  • EAN:   9783540224822
  • Binding:   Hardcover
  • Manufacturer:   Springer
  • Studio:   Springer
  • Average Rating:  
  • Total Reviews:  

 

Book Description:

This balanced analysis presents news from the ‘climate-protection front’. On the down-side, neither the current 'Kyoto-Protocol' Climate Protection System with (legally binding) commitments by major countries to reduce or limit their greenhouse gas emissions nor various proposals for improving the read.freeduan.com commitment system are capable of meeting the ultimate objective 'to prevent dangerous anthropogenic interference with the climate system'. On the up-side, by implementing the GCCS, it appears that the ultimate climate protection objective quoted can be achieved, that developing and newly industrialized countries can be integrated into the protection system by installing a 'fair system' based on the democratic principle of 'one man – one climate emission right', and that no industrialized nation nor its consumers of fossil fuels will be overburdened. Just like all proposed climate-protection schemes, extremely high hurdles will have to be overcome when implementing the GCCS. However, thanks to its important merits and its structural elements, there exists still a small chance that mankind will manage to prevent dangerous climate change.password: gigapedia.org


Bioaccumulation New Aspects and Developments (Handbook of Environmental Chemistry)

سیمای جدید تجمع زیستی و عواقب بعدی آن

  • Publisher:   Springer
  • Number Of Pages:   298
  • Publication Date:   1999-12-10
  • Sales Rank:   4832612
  • ISBN / ASIN:   3540625755
  • EAN:   9783540625759
  • Binding:   Hardcover
  • Manufacturer:   Springer
  • Studio:   Springer
  • Average Rating:  
  • Total Reviews:  


 
Book Description:

The bioaccumulation of endocrine disruptors, persistent organic chemicals and other compounds of high environmental impact has become of increasing interest in most recent environmental research, risk analysis and toxicology. This volume gives an up-to-date overview and introduces the reader to the new concept of "internal effect concentration" linking bioaccumulation and biomagnification in the food chain to ecotoxicology and risk assessment.


Carbon and its domestication

کربن و بومی شدن آن

Book Properties
ISBN: 1402039573
Title: Carbon and Its Domestication
Author: A.M. Mannion
Publisher: Springer
Publication Date: 2006-02-27
Number Of Pages: 319
Average Amazon Rating:

Editorial Description
Carbon is chemically versatile and is thus the body and soul of biological, geological, ecological and economic systems. Its appropriation by humans through diversion of its biogeochemical cycle has been a mainstay of development. This domestication is characterized by a number of thresholds: control of fire, development of agriculture, expansion of Europe, fossil-fuel use and biotechnology. All have exacted an environmental toll, not least being climatic change and biodiversity loss. Carbon man

 


Coal Combustion Byproducts and Environmental Issues

دانلود کتاب: سوختن زغال سنگ و اثرات زیست محیطی آن

ISBN: 0387258655
Author: Kenneth S. Sajwan, Irena Twardowska, Tracy Punshon, Ashok K. Alva
Publisher: Springer (January 11, 2006)
Publication Date: 2006-01-11
Number Of Pages: 242


Editorial Description
Coal Combustion Byproducts and Environmental Issues addresses the major implications and critical issues surrounding coal combustion products and their impact upon the environment. It provides essential information for scientists conducting research on coal and coal combustion products, but also serves as a valuable reference for a wide variety of researchers and other professionals in the energy industry and in the fields of public health, engineering, and environmental sciences


Climate Prediction and Agriculture: Advances and Challenges

پیش بینی هوا و کشاورزی

Climate Prediction and Agriculture: Advances and Challenges
By Mannava V.K. Sivakumar, James Hansen

Publisher: Springer
Number Of Pages: 306
Publication Date: 2007-06-11
ISBN-10 / ASIN: 3540446494
ISBN-13 / EAN: 9783540446491
Binding: Hardcover
4.94 MB RAR’d PDF

Book Description:

Improved adaptation of food production, particularly in areas where climate variability is large, holds the key to improving food security for human populations. Increasing climate knowledge and improved prediction capabilities facilitate the development of relevant climate information and prediction products for applications in agriculture to reduce the negative impacts due to climate variations and to enhance planning activities based on the developing capacity of climate science. This book, based on an International Workshop held in Geneva in 2005, reviews the advances made so far in seasonal climate predictions and their applications for management and decision-making in agriculture and identifies the challenges to be addressed in the next 5 to 10 years to further enhance operational applications of climate predictions in agriculture, especially in the developing countries.


Coastal and Marine Geo-Information Systems, Applying the Technology to the Environmen

دانلود کتاب: سیستمهای اطلاعاتی زمین شناسی دریاها و سواحل

Product Details
pages: 616 pages
Publisher: Springer
ISBN: 0792356861
Average Customer Review: N/A
Format: PDF
Size:
Supplier: Amazon
Summary:
This volume comprises a collection of 40 chapters by experts dealing with the application of Geographical Information Systems (GIS), remote sensing, cartography, visualisation and Global Positioning Systems (GPS) to coastal and marine environments around the world. Aimed primarily at the practising marine and coastal zone manager, it provides an up-to-date examination of the application of geo-information and spatial technologies to a wide range of topics such as fisheries, coastal geomorphology, the use of remotely sensed imagery, coastal vegetation mapping, coastal pollution, landscape ecology, and decision support systems (DSS). Audience: This book should be useful to researchers, managers and practitioners at coastal organisations, agencies and research centers, as well as professionals in the marine and coastal GIS and remote sensing industry.




Coastal Fluxes in the Anthropocene: The Land-Ocean Interactions in the Coastal Zone..

دانلود کتاب: بررسی زمین شناسی جریانهای ساحلی

Publisher: Springer
Number Of Pages: 232
Publication Date: 2005-07-22
ISBN-10 / ASIN: 3540254501
ISBN-13 / EAN: 9783540254508
Binding: Hardcover


In global coastal zones, the major fabric of goods and services for human welfare as well as global changes are extraordinarily visible. They are shaped by natural Earth systems processes on a planetary scale, which are reflected in a continuously adapting coastal environment. Now, in the "Anthropocene", human society is a greater catalyst for change - impacting and modifying coastal processes. This book synthesizes knowledge on coastal and riverine material fluxes, biogeochemical processes and indications of change, and the human influence, before looking at future research and management needs. It is a milestone rather than a destination on the journey which continues under the new International Geosphere-Biosphere Programme (IGBP), the International Human Dimensions Programme on Global Environmental Change (IHDP) and the LOICZ II (Land-Ocean Interactions in the Coastal Zone) Project.


Cold Aqueous Planetary Geochemistry with FREZCHEM: From Modeling to the Search for Li

دانلود کتاب:ژئوشیمی سیارات دارای آب

Publisher: Springer
Number Of Pages: 251
Publication Date: 2008-01-01
ISBN-10 / ASIN: 3540756787
ISBN-13 / EAN: 9783540756781
Binding: Hardcover

http://ecx.images-amazon.com/images/I/51OLwfqIOoL.jpg

Book Description:

This book explicitly investigates issues of astrobiological relevance in the context of cold aqueous planetary geochemistry.

At the core of the technical chapters is the FREZCHEM model, initially developed over many years by one of the authors to quantify aqueous electrolyte properties and chemical thermodynamics at subzero temperatures. FREZCHEM, of general relevance to biogeochemists and geochemical modelers, cold planetary scientists, physicochemists and chemical engineers, is subsequently applied to the exploration of biogeochemical applications to solar systems bodies in general, and to speculations about the limits for life in cold environments in particular.

 


Cold Region Atmospheric and Hydrologic Studies

دانلود کتاب: مطالعات هیدرولوژیکی و اتمسفری مناطق سردسیر

Publisher: Springer
Number Of Pages: 470
Publication Date: 2007-11-16
ISBN-10 / ASIN: 3540739351
ISBN-13 / EAN: 9783540739357
Binding: Hardcover




This book presents decade-long advances in atmospheric research in the Mackenzie River Basin in northern Canada, which encompasses environments representative of most cold areas on Earth. Collaborative efforts by a team of about 100 scientists and engineers have yielded knowledge entirely transferable to other high latitude regions in America, Europe and Asia. Emphases are placed on the investigation of processes (including storm genesis, precipitation, moisture and energy fluxes and frost), and the improvement and application of a suite of models and remote sensing to enhance the assessment of climate variability and water resources. This book complements the second volume coming from the GEWEX project, dealing with the region's hydrological processes. Together these books provide a unique synthesis of atmospheric and hydrological findings and an integrative approach across disciplines in addressing major research issues of cold regions.


Congenital Diseases and the Environment

دانلود کتاب: امراض وراثتی و محیط زیست


Contaminated Soils, Sediments and Water Volume 10

دانلود کتاب:آلودگی آب رسوب و خاک

Contaminated Soils, Sediments and Challenges)
Author: Edward J. Calabrese, Paul T. Kostecki, James Dragun
Publisher: Springer (October 11, 2005)
Publication Date: 2005-10-11
Number Of Pages: 508

This volume contains articles from the 20th Annual International Conference on Soils, Sediments and Water. Primarily a technical conference, each year the platform sessions, poster presentations, and workshops represent the leading edge in environmental science and technology. The meeting promotes a collaboarative approach between scientists, engineers, environmental consultants, industry, and regulators dealing with environmental contamination. This yearly conference began 21 years ago to info  ...read


Desert Dust in the Global System

دانلود کتاب: گرد و غبار بیابانها در سیستم جهانی



Digital Photogrammetry

دانلود کتاب: فتوگرامتری رقومی

The second edition is an “all-in-one” combination of basic theory and practical exercises with software and data included on a CD-ROM. Potential readers/users are students of Photogrammetry, Geodesy, Geography and other sciences, but also all who are interested in this topic. No prior knowledge is necessary, except the handling of standard PCs. Theory is presented true to the motto “as little as possible, but as much as necessary”. The main part of the book contains several tutorials. In increasing complexity, accompanied by texts explaining further theory, the reader can proceed step by step through the particular working parts. All intermediate as well as the final results are discussed with reference to accuracy and error handling, and included on the CD-ROM to provide controls. Most of the standard work in Digital Photogrammetry is shown and trained for example scanning, image orientation, mono and stereo plotting, aerial triangulation measurement (manual and automatic), block adjustment, automatic creation of surface models via image matching, creation of ortho images and mosaics, and others. Not only standard situations are dealt with but also more complex ones, such as unknown camera data, extreme relief or areas with very low contrast. Examples of both aerial and close-range photogrammetry present the power of these type of measurement techniques. The software is not limited to the example data included but may be used for personal projects. Part of the book comprises a complete description of the software. On the CD-ROM, versions in German, English and Spanish are available. Even 3-D images can be viewed with the accompanying 3-D glasses.


Dynamic Planet

دانلود کتاب:دینامیک سیارات

Product Description

This is an inter-disciplinary book covering a range of disciplines written to illustrate the nature and dynamic interactions of Mercury with its environment and thus to be accessible ( by minimizing discipline-specific jargon) to engineers and scientists as well as those planning to be engineers and scientists at the upper level college student or educated layman level or above.



About the Author

Pamela Clark grew up in New England and, inspired by President John Kennedy, decided she wanted to explore outer space by the time she was thirteen years old. She was encouraged by several teachers, including her sixth grade teacher, Ed Vandall, and high school biology teacher, Robert Blake, as well as by Werner von Braun. She thought, "If they can put a man on the moon, they can put a woman (me) on Mars!" So, she left home to seek her fortune in the space program. She obtained her BA from St. Joseph College, a tiny Catholic womens college run by the Sisters of Mercy in West Hartford, Connecticut. There, she had many opportunities to participate in laboratory research with Sr. Chlorophyll (Dr. Claire Markham) and Sr. Moon Rock (Dr. Mary Ellen Murphy) and to coordinate an NSF inter-disciplinary undergraduate field research project. While obtaining her PhD in planetary geochemistry from the University of Maryland, she worked at GSFC/NASA outside of Washington DC and the Astrogeology Branch of the USGS in Flagstaff, Arizona, simulating, analyzing, correlating, and interpreting lunar X-ray spectra. She was a member of the group, led by Isidore Adler and Jack Trombka, that pioneered the use of orbital x-ray and gamma-ray spectrometers to determine the composition of planetary surfaces. She participated in the Flagstaff Lunar Data Consortium, the first attempt to create a common format for all remote sensing data for a planetary body. After completing her PhD, she joined the technical staff at NASA/JPL outside of Los Angeles for awhile, working with the Ray Jurgens of the Goldstone Solar System Radar group, and expanding her remote sensing background to include radar and thermal and near infrared studies of planetary surfaces with particular emphasis on the study of the physical nature of Mercurys surface. Dr. Clark helped to organize a consortium of scientists interested in Mercury and edits the Mercury Messenger newsletter. She eventually returned Goddard as a member of the XGRS team on the NEAR mission to asteroid Eros. Currently, as a member of the sciences and exploration division at GSFC, Dr. Clark is the science lead in a group initiated by Steve Curtis to develop new paradigms for the design of space missions and vehicles. She provides science support for the Magnetosphere Multi-Scale Mission, and continues to study the Moon, asteroids, and Mercury. Dr. Clark has done several stints in academic institutions, including Murray State University in Kentucky, Albright College in Reading, Pennsylvania, and Catholic University in Washington DC. She has developed courses in analytical and environmental chemistry, geochemistry, physical geology, mineralogy, optics, planetary astronomy, remote sensing, and physics. A space scientist by day, Dr. Clark is otherwise engaged in prison ministry, or in writing about or giving workshops in her wide-ranging fields of interest, including oral and local history, genealogy, Irish history, Celtic spirituality, herb gardening,


Dynamics of Mercury Pollution on Regional and Global Scales  

دانلود کتاب:آلودگی دینامیکی جیوه در مقیاس منطقه ای و جهانی

From the reviews:

"Mercury pollution occurs worldwide . Knowledge of the effects of mercury has rapidly increased over the past decade . This comprehensive book reflects this new knowledge regarding mercury in the environment. each of the 29 chapters is well structured with many helpful tables, figures, and references. the material is detailed, well presented, and often engaging. This book will be valuable to students, scientists interested in environmental science and health problems. Summing Up: Highly recommended." (S. A. Batterman, CHOICE, March, 2006)



Product Description

This book provides a detailed overview of our current understanding of different dynamic patterns involved in the redistribution of mercury in the global environment and its impact on human health and ecosystems. Mercury pollution in different regions of the world is a growing concern from environmental and epidemiological point of view. The increasing trends of energy production from fossil fuel combustion, mercury usage in a large variety of goods and products and the lack of emission control policy, especially in fast developing countries, represent a major environmental and political issue. In the last three years the European Commission, the United Nations, major international and national environmental agencies and governments have posed a significant attention on this growing issues primarily due to the lack of a concerted international effort in controlling and reducing the input of mercury in the global environment and its impact on human health and sensitive ecosystems.


Dynamics of Multiscale Earth Systems

دانلود کتاب:دینامیک سیستمهای زمینی چند مقیاسی

Publisher: Springer

Number Of Pages: 358

Publication Date: 2003-07-29

ISBN-10 / ASIN: 3540417966

ISBN-13 / EAN: 9783540417965

Binding: Paperback

 

 

 

 

Today, earth and life scientists are increasingly confronted with the puzzling complexity of phenomena enmeshed in a seemingly boundless web of interrelations. To deal with this complexity and to further our ability to analyze and predict system behavior, science is learning to transcend reliance on averages and permanence and to consider the fundamental multiple-scale character of phenomena. The contributions collected here detail techniques of multi-scale and fractal analysis that enhance the study of geo-complexity. They represent a multi-disciplinary approach to understanding the geological history of a section of the Lower Rhine River. They have in common the underlying question of how our qualitative modelling of natural phenomena do or do not prove the existence of representative averages.

 


Earth Science Satellite Remote Sensing

دانلود کتاب:سنجش از راه دور در علوم زمین

Publisher: Springer
Number Of Pages: 441
Publication Date: 2007-03-12
Sales Rank: 2245398
ISBN / ASIN: 3540356061
EAN: 9783540356066
Binding: Hardcover
Manufacturer: Springer
Studio: Springer

http://img159.imageshack.us/img159/3922/earthxy9.jpg

Product Description:

Satellite remote sensing for Earth science data has been rapidly expanding during the last decade. Volume 1 of this two volume monograph covers missions/sensors, such as Sea-viewing Wide Field-of-view Sensor (SeaWiFS), Tropical Rainfall Measuring Mission (TRMM), Total Ozone Mapping Spectrometer (TOMS), Atmospheric Infrared Sounder (AIRS), and Advanced Microwave Sounding Unit (AMSU). It also discusses the NPOESS and NPP missions. Emphasis was placed on the recently launched Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) on board of both Terra and Aqua. Some key MODIS science team members were invited to contribute several chapters. The core of this monograph arose from the workshop for Earth Science Satellite Remote Sensing held at George Mason University (GMU) in October 2002. Both volumes are designed to give scientists and graduate students with limited remote sensing background a thorough introduction to current and future NASA, NOAA and other Earth science remote sensing missions.


The Earth's Magnetism

دانلود کتاب: مغناطیس زمین

Author(s): Roberto Lanza, Antonio Meloni
Publisher: Springer
Language: English
ISBN-10: 3-540-27979-2
ISBN-13: 978-3-540-27979-2


Summary:
Initially, this book reviews the general characteristics of the Earths magnetic field and the magnetic properties of minerals, and then proceeds to introduce the multifold applications of geomagnetism in earth sciences. The authors analyze the contribution of geomagnetism both in more general geological fields, such as tectonics and geodynamics, and in applied ones, such as prospecting and pollution. Primarily, the book is aimed at undergraduate geology or geophysics students. It is geared to provide them with a general overview of geomagnetism, allowing them to understand what contributions this branch of science can offer in the more special sectors of earth sciences. Graduate students and geology researchers will also benefit from it, as it enables them to gain a clear and concise image of the techniques which can be applied in their areas of specialization.


Ecological Issues in a Changing World

دانلود کتاب: پیامدهای بوم شناختی در دنیای متغیر

Review

From the reviews:

"This volume is a compilation of papers on some of the major topics presented at the 8th International Congress of Ecology (INTECOL), held in Seoul, South Korea in 2002. As such, it spans a wide range of subject material, from carbon fluxes to allelopathy to ecological engineering. Like most conference volumes, there is something here for everyone ." (Sarah Goslee, Landscape Ecology, Vol. 21, 2006)



Product Description

The 8th International Congress of Ecology was held in Seoul, South Korea in August 2002, and was hosted by the Ecological Society of Korea. The Congress theme was 'Ecological Issues in a Changing World', and this volume includes selected contributions to illustrate some of the important topics which were discussed during the Congress.

Problems of scale have exercised the minds of ecologists for many years, and will continue to do so into the future. This volume deals with this subject and with mathematical approaches to improve our understanding of complex ecological systems. The book also concentrates on monitoring the responses of ecosystems, especially to human impacts upon them. The importance of spatial separation of function at both the landscape and ecosystem level forms an important theme. Finally, this special book focuses on large-scale issues, discussing in particular important applied ecological problems and how these can be managed through a variety of planning processes. Many examples of major ecological problems in the mainstream ecological literature are drawn from Europe and North America. In contrast, many of the most pressing ecological problems are to be found elsewhere in the World.

This volume is composed of four parts according to scale, objectives and application of modern ecological research. Part I covers emerging concepts and models in the ecosystem complex and in the landscape. Part II. Biological responses to environmental changes: pattern and process, Part III. Ecological networking and restoration technology: theory and practice, and finally a summary of 8th INTECOL Congress and possible future directions are covered in Part IV.

 


دیرگدازها

دیرگدازها

مواد دیرگداز یا نسوز به مواد طبیعی یا مصنوعی گفته می شود که در ح رارتهای زیاد (بیش از 1000 درجه سانتی گراد ) دارای مقاومت حرارتی، مکانیکی، شیمیایی و سایشی خوبی باشند . مواد دیرگداز عموماً غیر فلزی هستند . برخی از عناصر دارای خاصیت دیرگدازی بوده و وقتی در ترکیب کانیها شرکت می کنند کانیها را به مواد دیرگداز و نسوز تبدیل می ک نند. برخی از این عناصر عبارتند از : آلومینیم، زیرکنیم، منیزیم، کرم، سیلیسیم، تانتالیم، لانتانیم، توریم و برلیم.

 

ویژگیهای مهم دیرگدازها

همان گونه که در بالا اشاره گردید مواد نسوز باید حداقل چهار ویژگی مهم به شرح ذیل داشته باشند:

1- خاصیت دیرگدازی : این خا صیت به ترکیب شیمیایی و ساختمان بلورین مواد بستگی دارد . مثلاً در ترکیبات آلومینیم دار، رابطه مستقیمی بین پایداری حرارتی و مقدار آلومینیم هر ترکیب وجود دارد . برای مثال پایداری حرارتی رس با 45 درصد Al2O3تقریباً 1750 درجه سانتی گراد در حالی که پایداری حرارتی  خالص Al2O3 حدود 2050 درجه سانتی گراد است.

2-  مقاومت شیمیایی : مواد دیرگداز باید در حرارتهای بالا دارای مقاومت شیمیایی زیادی باشند به طوری که با مواد گداخته، گازها و بخار آب واکنش ندهند . این خصوصیت تابع ترکیب شیمیایی مواد اولیه، تخلخل و ساختمان بلوری آنهاست.

3- مقاومت در مقابل تغییرات ناگهانی حرارت : به افزایش یا کاهش بسیار سریع دما شوک حرارتی 1 گفته می شود . مواد نسوز باید بتوانند در مقابل شوکهای حرارتی مقاومت کرده و از هم نپاشند . با توجه به افزایش و کاهش ناگهانی دمای کوره های ذوب یا کوره های پخت سیمان و آهک، در صور ت عدم توانایی تحمل این شرایط توسط مواد دیرگداز، این مواد به سرعت تخریب شده و قابلیت استفاده خود را از

دست خواهند داد.

4- مقاومت سایشی : دیرگدازها به نوعی باید از جنس مواد ساینده نیز باشند یا حداقل مقاومت سایشی خوبی داشته باشند . با توجه به تماس دائمی این مواد ب ا مواد گداخته شده و گاهاً سخت در داخل دیگهای ذوب یا کوره های پخت موا د ، در صورت نداشتن مقاومت سایشی، به شدت فرسوده شده و از بین خواهند رفت.

 

انواع دیرگدازها

کانیها و سنگهای مختلفی در گروه نسوزها یا دیرگدازها قرار می گیرند که از جمله می توان به اولیوی ن، زیرکن، کرومیت، مسکویت، گرافیت، آندالوزیت، دیستن، سیلیمانیت، ولاستونیت، آزبستها (کریزوتیل، ترمولیت، آموزیت و ...)، منیزیت، رس آتشخوار ، دولومیت، بوکسیت و لاتریت اشاره نمود . غیر از مواد فوق، از ترکیبهای مصنوعی مثل کاربید سیلیس نیز به عنوان دیرگداز استفاده می شود. دیرگدازها بر اساس شرایط شیمیایی محیط عمل، درجه دیرگدازی و ترکیب مواد اولیه قابل طبقه بندی هستند . بر اساس شرایط شیمیایی، دیرگدازها به سه نوع اسیدی، خنثی و قلیایی تقسیم می شوند. دیرگدازهای هر یک از سه نوع محیط مذکور در جدول زیر آورده شده است.

دیرگدازها بر اساس دمای پایداری به سه گروه تقسیم می شوند:

1- دیرگدازهای حرارت پایین مثل رس آتشخوار و دیرگدازهای سیلیسی با مقاومت حرارتی 1580 تا 1780 درجه سانتی گراد.

2- دیرگدازهای حرارت متوسط مثل دیرگدازهای سیلیمانیتی 1، بوکسیتی 2، کائولینیتی و فورستریتی 3 با مقاومت حرارتی 1780 تا 2000 درجه سانتی گراد.

3- دیرگدازهای حرارت بالا مثل دیرگدازها ی گرافیتی، کاربیدی 4، آلومینی و منیزیتی 5 با مقاومت حرارتی بیش از 2000 درجه سانتی گراد. شاید بهترین نوع تقسیم بندی دیرگدازها، طبقه بندی آنها بر اساس مواد اولیه و ترکیب مواد تشکیل دهنده آنها باشد . بر این اساس مواد دیرگداز به 12 گروه زیر قابل

تقسیم است.

*دیرگدازهای سیلیسی

*دیرگدازهای منیزیتی

*دیرگدازهای دولومیتی

*دیرگدازهای گرافیتی

*دیرگدازهای کرومیتی

*دیرگدازهای بوکسیتی

*دیرگدازهای سیلیمانیتی

*دیرگدازهای فورستریتی

*خاک رس آتشخوار

*دیرگداز کاربید سیلیس

*دیرگداز آلومینی

*دیرگدازهای اکسیدی مثل اکسید بریلیم، سزیم، زیرکنیم، تانتالیم و نیوبیم.

در این قسمت به شرح مختصری از مهمترین انواع دیرگدازهای اشاره شده در بالا پرداخته می شود.

 

۱- دیرگدازهای سیلیسی : این دیرگدازها دارای بیش از 90 درصد SiO2 اکسیدهای آلومینیم، تیتانیم، آهن و کلسیم در مجموع با مقدار کمتر از 5/8 درصد در تر کیب آنها شرکت می کنند . این دیرگدازها از رگه های کوارتزی، کوارتزیت و ماسه سنگهای سیلیسی (کوارتز آرنایت ) به دست می آیند . وجود عناصر آلکالی سدیم و پتاسیم ) دمای ذوب آجرهای سیلیسی را کاهش می دهد . این آجرها در محیطهای خشک پایدارتر هستند.

 

 2-  دیرگدازهای منیزیتی : کا نی منیزیت  MgCo3مهمترین ماده اولیه برای ساخت  دیرگدازهای منیزیتی است . دمای ذوب آن حدود 1860 درجه سانتی گراد است . ممکن است برای افزایش مقاومت دیرگدازهای منیزیتی در مقابل شوکهای حرارتی، تا 15 درصد کرومیت به آن اضافه نمود.

 

3- دیرگدازهای دولومیتی : ماده اولیه این دیرگدازها سنگ دولومیت (Ca,Mg(CO3) 3)2  است  نقطه ذوب این دیرگدازها حدود 1700 درجه سانتی گراد بوده و دارای مقاومت کمی  در مقابل شوکهای الکتریکی هستند . وجود CaO باعث شکفته شدن آن در هنگام تماس با آب شده و آهک هیدراته  از آن به وجود می آید. با اضافه نمودن سرپانتین می توان از تأثیر عمل فوق کاست.

 

4- دیرگدازهای گرافیتی : این دیرگدازها از گرافیت و مقدار کمی خاک رس چسبنده تولید می شوند و دارای مقاومت حرارتی بسیار بالایی هستند.

 

5- دیرگدازهای کرومیتی : قسمت اصلی این دیرگدازها از کانی کرومیت (FeCr2O 5)4 می باشد. غیر از کانی کرومیت از اکسیدهای آلومینیم، منیزیم، سیلیسیم، و کلسیم در ترکیب آنها استفاده می شود.

 

 6- دیرگدازهای آلومینی (آلومینیم سیلیکاته ): این دیرگدازها عمدتاً از Al2O3وSiO2 تشکیل می شوند. درصد Al2O از حداقل 25 درصد (شاموت 1) تا 100 (نسوزهای کروندمی ) متغیر است . مواد اولیه مورد نیاز برای تولید این آجرها شامل رس آتشخوار، بوکسیت، سیلیمانیت، آندالوزیت، کیانیت و کروندم است . با افزایش Al2O3 و کاهش SiO2 مقاومت حرارتی آن بیشتر می شود.در ساخت دیرگدازهای با آلومین بالا فقط از سیلیمانیت، آندالوزیت، دیستن، بوکسیت و کروندم استفاده می شود.

 

 

7- دیرگدازهای کاربید سیلیسی : این دیرگدازها از کاربید سیلیسیم(SiC) ساخته می شود. مخلوط ماسه، سیلیس، کک، نمک و خاک اره در کوره ال کتریکی و تا دمای 2700 درجه سانتی گراد حرارت داده می شود  نمک موجب تبخیر مواد زاید کک و ماسه سیلیسی می شود . خاک اره باعث ایجاد تخلخل می شود و اکسید کربن ایجاد شده از طریق خلل و فرج آن بیرون می رود . این دیرگدازها دارای مقاومت حرارتی بالا و مقاومت سایشی زیادی بوده و در مقابل شوکهای حرارتی ایستادگی می کنند. ضریب انتقال حرارتی این دیرگدازها زیاد است.

 

8- دیرگدازهای اکسیدی : مهمترین این دیرگدازها، دیرگداز زیرکنیا است که از اکسید ساخته می شود . این دیرگداز ها تا دمای 2500 درجه سانتی گراد  مقاومت حرارت ی دارند . زیرکنیم به دلیل مقاومت حرارتی و سایشی بالا و مقاومت در برابر شوکهای حرارتی بسیار مرغوب م ی باشد ولی به خاطر قیمت بالای آن، استفاده محدودتری نسبت به دیرگدازهای دیگر دارد . انبساط حرارتی این دیرگداز نسبتاً زیاد است.

 

 

کاربردهای دیرگدازها

محیط و شرایط است فاده از دیرگدازها به عوامل متعددی بستگی دارد که از آن جمله می توان به درجه حرارت محیط، ترکیب شیمیایی مواد مذاب، میزان تغییرات دما، ترکیب شیمیایی گازهای ایجاد شده و قیمت آجر و یا مواد دیرگداز اشاره نمود . برای مثال ممکن است در بخشهای مختلف کوره های دوار سیما ن که دارای حرارتهای متفاوتی است از دیرگدازهای شاموتی، منیزیتی- کرومیتی و یا بوکسیتی استفاده نمود.

مهمترین مصرف دیرگدازها در صنایع فولاد است . تمام صنایعی که با حرارت بالاتر از 1000 درجه سانتی گراد سروکار دارند مثل صنایع ذوب آهن، فولادسازی، سیمان، آهک پزی، ذ وب کانس نگهای فلزی، پتروشیمی، سرامیک، شیشه و ریخته گری به مواد دیرگداز نیاز دارند. نقش دیرگدازها در صنایع ذوب فلزات یا کوره های سیمان و آهک پزی به شرح

زیر است:

*محافظت از بدنه کوره ها در مقابل مواد گداخته و ذوب شده

*جلوگیری از انتقال حرارت به محیط بیرون

*جذب حرارت و انتقال آن به مواد گداخته

 

در این بخش به کاربرد آجرهای ساخته شده از مواد دیرگدازی پرداخته می شود.

آجرهای سیلیسی به دلیل تغییرات حجمی در هنگام حرارت دیدن، مصارف محدودتری دارند ولی از مقاومت فرسایشی بالایی برخوردار هستند. این آجرها بیشتر در محیطهای اسیدی کاربرد دارند . همچنین در کوره های پخت محصولات سرامیکی، باتریهای الکتریکی و کک سازی از این آجرها استفاده می شود. دیرگدازهای منیزیتی در محیط قلیایی مصرف شده و بیشترین استفاده آنها در صنایع فولاد سازی، کوره های الکتریکی و صنایع تولید سیمان است. از دیرگدازهای گرافیتی در ساخت کوره های بلند ذوب و تولید بوته های ریخته گری و پاتیل استفاده می شود . از آجرهای کرومیتی نیز در کوره های ذوب مس و فولاد استفاده می شود. از دیرگدازهای رس آتشخوار در محیطهای اسیدی استفاده می شود . این دیرگدازها در کوره های ذوب آهن، کوره های حرارتی سرامیکی، د یگهای بخار، مخازن شیشه ای، شومینه ها و پیش گرم کننده ها استفاده می گردد. از دیرگدازهای آلومینی در محیطهای اسیدی و خنثی استفاده می شود . مقاومت حرارتی و سایشی آنها بسیار بالا است لذا در کوره های دوار آهن، سیمان، آستربندی کوره های بلند، کوره های الکتریکی ذوب و کوره های ذوب آلومینیم استفاده می گردد.از دیرگدازهای فورستریتی در سقف کوره های فلزی و مخازن شیشه ای استفاده می شود. از دیرگدازهای کاربید سیلیسیم در بوته های ذوب فلزات، کوره های حرارت مستقیم و دیگهای بخار استفاده می گردد . از دیرگدازهای زیرکنیمی برای ساخت بوته های ذوب عناصر کمیاب، لعاب سازی و شیشه سازی استفاده می شود. صنایعی که در ایران از مواد دیرگداز استفاده می کنند عبارتند از : ذوب آهن، فولاد، ذوب مس، شیشه سازی، انواع سرامیک، سیمان، آهک پزی، ذوب فلزا ت، صنایع پتروشیمی و پالایش نفت و بخشهای ریخته گری کارخانجات تولید خودرو و تراکتور . آورده  مهمترین واحدهای تولید کننده نسوز که در ایران فعالیت دارند در جدول زیر شده است.

بزرگنمایی تصویر

 

کمک ذوبها

کمک ذوب ها

موادی که از آنها به منظور گداختن، مشتعل کردن و کاهش دمای ذوب کانسنگها استفاده می شود، کمک ذوب نامیده می شوند . کمک ذوبها ممکن است به صورت کانی، سنگ و یا ترکیبی مصنوعی باشند.

 

ویژگی کمک ذوبها

هر ماده، ترکیب، کانی یا سنگی که به عنوان کمک ذوب از آن استفاده شود باید دارای خصوصیات زیر باشد:

*دمای ذوب کانسنگ را کاهش دهد (این امر باعث کاهش بسیار زیاد در هزینه های سوخت کارخانجات و معادن خواهد شد).

*وزن مخصوص کمتری نسبت به فلز ذوب شده داشته باشد به طوری که بتواند در بخش فوقانی پاتیلها (دیگهای بزرگ مخصوص ذوب فلزات ) متمرکز و به صورت سرباره  از مذاب فلزی جدا شود.

*ورود و تمرکز فلز در داخل کمک ذوب در حد ناچیزی باشد تا فلز ذو ب شده نتواند به وسیله وارد شدن در کمک ذوب از محیط خارج شود.

*کمک ذوب بتواند ناخالصیهای فلزات را جداسازی نموده و در سرباره متمرکز نماید تا جدایش آن از فلز ذوب شده آسانتر باشد.

*قیمت مناسبی داشته باشد به طوری که در مقابل کاهش هزینه های س وخت مصرفی

هزینه اضافه تری را به کارخانه یا معدن تحمیل نکند.

 

انواع کمک ذوبها

کمک ذوبها را می توان به روشهای گوناگون طبق ه بندی نمود . برخی از کمک ذوبها برای جوشکاری و پرکردن درزه های فلزات استفاده می شوند . کمک ذوبهایی که برای این منظور استفاده می شوند باید این ویژگی را داشته باشند که پس از اتمام عملیات جوشکاری بتوان آنها را از سطح فلزات جدا نمود و سطح فلز را پاکسازی کرد . این کمک ذوبها از نظر خورنده بودن 3 فلزات به سه دسته تقسیم می شوند:

**کمک ذوبهای شدیداً خورنده مثل کلرور روی، کلرور آمونیم، کلرور آلومین یم و کلرور پتاسیم

** کمک ذوبهای غیر خورنده مثل اسید بنزوئیک 1

**کمک ذوبهای با خورندگی متوسط مثل اسید سیتریک 2 و اسید لاکتیک 3

کمک ذوبها از نظر ترکیب شیمیایی نیز به 5 گروه اصلی به شرح زیر تقسیممی شوند:

*** بوراتها مثل کانی بوراکس

***فلوئوریدها مثل کانی فلوئوریت

*** کلریدها مثل کانی کلرور پتاسیم

***اسیدها مثل اسید بوریک

***آلکالی ها مثل هیدروکسید پتاسیم و سدیم

بوراکس از کمک ذوبهای قدیمی است و برای فلزاتی که در بالای 800 درجه سانتی گراد ذوب می شوند به کار برده می شود . این کمک ذوب برای فلزاتی مثل فولاد مناسب و برای اکسیدهای نسوز مثل اکسید آلومینیم و تیتان نامناسب است. کمک ذوبهای فلوئوریدی برای فلزاتی مثل نقره که نقطه ذوب کمتر از800

درجه سانتی گراد دارند مناسب است. کمک ذوبهای متشکل از هیدروکسیدها و کلریدها، کمک ذوبهای مناسبی برای ترکیبات با نقطه ذوب بالا مثل اکسیدهای آلومینیم و تیتان هستند.

کمک ذوبها را می توان با توجه به محیط شیمیایی که ایجاد می کنند به سه نوع تقسیم نمود:

**** کمک ذوبهای قلیایی مثل آهک و دولومیت

****کمک ذوبهای اسیدی مثل کوارتز و ماسه سیلیسی

****کمک ذوبهای خنثی مثل فلوئورین

آهک مهمترین کمک ذوب قلیایی برای ذوب فلزات آهنی و غیر آه نی محسوب می شود. در ذوب کانسنگهای کالکوپیریت و گالن که خاصیت اسیدی دارند از کمک ذوب قلیایی (آهک زنده ) استفاده می شود . اکسید کلسیم (آهک زنده ) دمای ذوب و غلظت سرباره را کاهش می دهد و گازهای سمی مثل سیلیس را به خود جذب می کند . به منظور کاهش بیشتر دمای ذوب، مقدا ر کمی نیز آهن بدان می افزایند . در ذوب کانسنگهای آهن از آهک و دولومیت استفاده می شود.

سیلیس کمک ذوب اسیدی و ارزان قیمتی است . منابع تولید سیلیس شامل رگه های کوارتز هیدروترمالی، کوارتزیت و ماسه سنگ سیلیسی است . وجود کانیهایی مثل میکاها، آمفیبول و فلدسپات موجب جلوگیری از کاهش دمای ذوب می شود. فلوئورین کمک ذوب خنثی است . ترکیب شیمیایی فلوئورین که به عنوان کمک ذوب مناسب باشد در جدول زیر آورده شده است.

. از کانی های دیگری نظیر آپاتیت، اسپودومن، نیترات و فلدسپاتهای سدیک می توان بعنوان کمک ذوب استفاده نمود.این کانیها اغلب در صنایع سرامیک سازی به جای کمک ذوب مصرف می شوند، لذا به نام کمک ذوبهای سرامیکی معروف هستند.

 

سرامیک

سرامیک

به عقیده بسیاری از محققین اگر قرن بیستم را بتوان قرن فلزاتی مثل آهن، مس، سرب، روی، طلا و نقره نامید، مسلماً قرن 21 قرن سرامیک و پلیمر 4 است . به طور کلی سرامیک به محصولات جامد غیر فلزی که در حرارتهای بیش از 468 درجه سانتی گراد تولید شده ا ند گفته می شود . سرامیک یک اصطلاح عمومی است و شامل سرامیکهای بهداشتی، الکتریکی، ساختمانی، شیشه و چینی می باشد.

 

 مواد اولیه تولید سرامیک

مهمترین مواد اولیه تشکیل دهنده سرامیکها ، خاک ر س ، آلکالی فلدسپات و سیلیس

مقادیر آلکالی فلدسپات، خا ک رس و سیلیس در انواع سرامیکها - است. در شکل نشان داده شده است.

 

خاک رس بیشترین بخش سرامیک را تشکیل می دهد. کانیهای رسی مورد استفاده در صنایع سرامیک شامل کائولینیت ، اسمکتیت، ایلیت، مونتموریونیت، ورمیکولیت، رسهای توپی (بال کلی) و لاتریت است . در سرامیکها، رس به عنوان یک پرکننده ساختمان و دیرگداز عمل می کند . خاک چینی که در سرامیک استفاده می شود از 50 درصد کائولین، 30 % آلکال یفلدسپات و 20 % سیلیس تشکیل شده است . خاک چینی بسیار سفید است و ضریب بازتابش بالایی دارد . رس توپی حاوی حدود 70 % کائولینیت و مقادیری مونتموریونیت، ایلیت، کوار تز و مواد آلی است و خاصیت چسبندگی بالایی دارد. گل سفالگری بیشتر از خاک رس تشکیل می شود که در تولید آجر کاربرد دارد . از مونتموریونیت به دلیل جذب آب و تورم شدید کمتر در تولید سرامیکها استفاده می شود.

آلکالی فلدسپاتها یکی دیگر از تشکیل دهنده ه ای اصلی سرامیکها هستند . آلکالی فلدسپاتها در طبیعت به دو صورت سدیک (آلبیت) و پتاسیک (ارتوز و میکروکلین) یافت می شوند . دمای شروع ذوب فلدسپاتها بین 1100 تا 1150 درجه سانتی گراد است . فلدسپاتهای سدیک به مقدار کم و فلدسپاتهای پتاسیک (به دلیل نقطه ذوب بالاتر ) به مقدار زیاد در بدنه سرامیکها استفاده می شود . در صورتی که فلدسپات خالص در اختیار نباشد می توان از سنگ نفلین سینیت 1 برای تأمین فلدسپات مورد نیاز صنایع سرامیک استفاده نمود.

نقش سیلیس در بدنه سرامیکها ایجاد فاز شیشه و افزایش مقاومت سرامیک است. از ماسه های سیلیسی، قلوه های سیلیسی، چر ت، کوارتزیت فقیر از آهن و دیاتومیت می توان به عنوان تأمین کننده سیلیس سرامیکها استفاده نمود . در برخی از سرامیکهای خاص از موادی مثل اکسید ارسنیک، اکسید بور، اکسید فس فر و اکسید سلنیم در بخش شیشه ای سرامیک استفاده می شود.

غیر از سه ماده معدنی اشاره شده در بالا که بدنه اصلی سرامیکها را تشکیل می دهند عناصر، ترکیبات و کانیهای دیگری بر اساس نیازهای خاص ، به مواد اولیه سرامیکها اضافه می شو ند. کانیهایی مثل زیرکن، دیاسپور، کردی ریت، سیلیمانیت، آندالوزیت، کیانیت، مولیت، ولاستونیت، تالک و فورستریت می توانند به عنوان سازنده بدنه سرامیکها مورد استفاده قرار بگیرند . کربن به شکل گرافیت به عنوان پرکننده در ساختمان سرامیکها مورد استفاده قرار می گیرد . از آهک، کلسیت و آراگونیت به عنوان سیمان یا به هم چسباننده مواد در سرامیک سازی استفاده می شود . در پاره ای از موارد از فلزاتی مثل کرم، نیکل و قلع نیز برای ساخت سرامیکهای ترکیبی استفاده می شود . این گونه سرامیکها در مواردی که احتیاج به ماشین کاری 2 (تراشکاری و سوراخکاری) سرامیک باشد تولید می شوند.

 

لعاب و مواد رنگی سرامیک

برای پوشش دادن سطح خارجی سرامیکها از لعاب استفاده می شود . موادی که برای لعابکاری استفاده می شود باید دارای مقاومت حرارتی بالایی بوده و ضمن سردشدن، حالت شیشه ای خود را حفظ کنند . از لعابهای متداول می توان به لعاب سربی، لعاب خاکستر، لعاب گل رس و لعاب فلدسپات اشاره نمود. از مواد رنگی مختلفی مثل اکسید آهن برای تولید رنگ قرمز و قهوه ای، اکسید تیتانیم و اکسید روی برای تولید رنگ سفید، کرومات سرب برای تولید رنگ زرد، کبالت برای تولید رنگ آبی لاجوردی، کربن، گرافیت و منگنز برای تولید رنگ سیاه و اکسید کرم برای تولید رنگ سبز استفاده می شود.

 

مواد نسوز  و کمک ذوب

در هنگام تولید سرامیک، از برخی مواد برای بالا بردن مقاومت سرامیک در برابر به دلیل نسوز بودن، سختی زیاد (Al2O3) حرارت استفاده می شود . از بوکسیت و آلومینا  و استحکام بالا در تولی د سرامیک استفاده می گردد. همچنین می توان از کرومیت، فورستریت، تالک، منیزیت، پریکلاز، اکسید قلع، اکسید زیرکنیم و بریل به عنوان نسوز در سرامیکها استفاده نمود. برای کاهش مصرف انرژی در فرآیند تولید سرامیک می توان از برخی مواد و عناصر به عنوان کمک ذوب استفاده کرد. از عناصر بازیکی مثل لیتیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، بور، آهن و از عناصر اسیدی مثل فلوئور می توان برای این منظور بهره جست . برای پایین آوردن نقطه ذوب مواد اولیه سرامیک از کمک ذوبهایی مثل بوراکس، کربنات سدیم و فلوئورین نیز استفاده می شود.

 

 مراحل تولید سرامیک

فرآیند تولید سرامیک شامل مراحل مختلف و متعددی است ولی مجموع این مراحل را می توان در پنج مرحله به شرح زیر خلاصه نمود:

* انتخاب مواد اولیه مناسب بر اساس نوع سرامیک مورد نظر برای تولید.

*آماد هسازی مواد اولیه که شامل خرد نمودن، پودر و مخلوط کردن مقادیر معینی از

هر یک از مواد اولیه سرامیک می باشد.

*شکل دادن به صورت خشک، نیمه خشک یا دوغابی.

*خشک کردن در فضای باز یا در تونلهای حرارتی.

*پخت سرامیکهای خشک شده در دماهای مشخص و معین شده.

 

 

alifazeli=egeology.blogfa.com

 

 

سیمان

سیمان

سیمان پودری است که از سیلیکاتهای کلسیم، آلومینات و فریت تشکیل شده و با اضافه نمودن آب می تواند موادی مثل شن، ماسه و قطعات سنگ را به هم بچسباند . نقش بسیار مهم سیمان در زندگی بشر امروزی و در ساخت سازه های زمینی، زیرزمینی، ساحلی و دریایی بر کسی پوشیده نیست . سیمانی که در ایام باستان برای احداث قلعه ها، دیوارها، سدها و پلها استفاده می شد ساروج نام داشت که از نظر ترکیب با سیمانی که امروزه به کار برده می شود تفاوت دارد.

 

مواد اولیه سیمان

سیمان پرتلند یا سیمان تیره رنگ از چهار ترکیب پیچیده به نسبتهای معین و به شرح زیر تشکیل شده است.

 

                                            مشاهده ترکیبات

 

ترکیب فوق طی فر آیند سیمان سازی از آمیختن و پختن مواد اولیه سیمان که مهمترین آنها سنگ آهک، رس و هماتیت می باشد تولید می شود . مقدار جزئی از اکسیدهای سدیم، پتاسیم، منیزیم و تیتان نیز به صورت جانشینی در شبکه مواد ذکر شده یافت می شود.

 منابع مهم تأمین کننده مواد اولیه سیمان در جدول زیر آورده شده است.

 

 سنگهای کربناته غنی از اکسید کلسیم، مهمترین منبع تأمین کلسیم مورد نیاز در سیمان است در کمتر از میزان پایه باشد، می توان از CaO صورتی که میزان سیلیس سنگ تأمین کننده مارن، شیل، خاک رس، ماسه سنگ یا سرباره های سیلیس نیز برای تأمین اکسید سیلیس مورد نیاز استفاده نمود . از مهمترین منابع تأمین آلومینیم می توان از شیل، مارن، خاک رس، بوکسیت، سیلیمانیت، آندالوزیت و استارولیت نام برد . آهن مورد نیاز بیشتر به صورت اکسید آهن (هماتیت) افزوده می شود . به منظور کنترل زمان گیرش  سیمان در حدود 4 تا 5 درصد گچ به آن اضافه می شود. عناصر و ترکیبهای شیمیایی مزاحمی در مواد اولیه سیمان وجود دارد که می توان اشاره نمود . مجموع اکسید SO3 و  P2O5 ،Mn2O3 ،TiO2 ،K2O ،Na2O ،MgO ،Cl به سدیم و پتاسیم مجاز در مواد اولیه سیمان حداکثر 1 درصد است . برای سیمانهایی که در کارهای دریایی مصرف می شود ، مقدار اکسیدهای آلکالن باید خیلی کمتر باشد . وجود سدیم و پتاسیم در مواد اولیه سیمان باعث کاهش تولید کلینکر (کلوخه های اولیه سیمان ) می شود. اکسید منیزیم در سنگ آهک حداکثر تا 3 درصد و در مواد اولیه رسی تا 5 درصد قابل قبول است . وجود منیزیم باعث تخریب آجرهای دیواره کوره پخت سیمان می شود و ضمناً هنگام آبگیری متورم می شود . حداکثر مقدار مجاز اکسید 1درصد تا 2 درصد، اکسید منگنز برابر 7 / 0%، اکسید تیتان 5 / 0%، کلر برابر 02 / فسفر برابر 7 و گاز SO3 برابر 1% می باشد.

 

مراحل تولید و کارخانه های سیمان در ایران

برای به دست آوردن 4 ترکیب اساسی و تشکیل دهنده سیمان، پس از انتخاب مواد اولیه مناسب که با انجام آزمایشهای شیمیایی بسیار زیاد مشخص می گردد، می باید مراحل زیر جهت تولید سیمان صورت گیرد.

1- خردایش مواد اولیه سیمان و آمیختن آنها با نسبتهای معین و آسیاب نمودن مخلوط در آسیابهای میله ای یا گلوله ای به شکل پودر (در روش خشک) و یا لجن (در روش تر).

2- ارسال مواد مخلوط شده به کوره های پی ش گرمکن جهت تبخیر آب سطحی، آبتبلور، تجزیه خاک رس، کربنات کلسیم و آلومینوسیلیکات ها و تشکیل کائولین.

3- پختن پودر یا لجن مخلوط در حرارت حدود 1450 درجه سانتی گراد در کوره دوار تا دانه ها به همدیگر جوش خورده و به شکل کلوخه هایی به درشتی 18 تا 25 میلی متر در آیند که این کلوخه ها را کلینکر می نامند.

4- خشک نمو دن و آسیاب کردن کلینکر و مخلوط کردن آن با سنگ گچ به میزان تقریباً 4 تا 5 درصد جهت کنترل زمان گیرش.

از CO در مرحله پختن و تهیه کلینکر در دمای 1100 درجه سانتی گراد، گاز  که از تجزیه مواد رسی به دست Al2O و 3 SiO همراه با 2 CaO محیط خارج شده و می آید، باعث ایجاد ترکیبهای آلیت، بلیت، آلومینات و فریت می شوند. در نهایت سیمان می تواند به صورت پودر بسته بندی شده در پاکتهای پنجاه کیلویی و یا به صورت باز (فله ای) به بازار ارائه شود. در ایران حدود 20 کارخانه به امر تولید سیمان مشغول هستند که عبارتند از:

* کارخانه سیمان ری در جنوب شرق تهران (شمال کوه بی بی شهربانو)

*کارخانه سیمان تهران در جنوب شرق تهران (جنوب شرق کوه بی بی شهربانو)

*کارخانه سیمان شمال در کیلومتر 26 جاده تهران- آبعلی

*کارخانه سیمان مازندران (نکا) در کیلومتر دوم جاده نکا- بهشهر

*کارخانه سیمان فارس در کیلومتر 7 جاده شیراز- بوشهر

*کارخانه سیمان غرب در کیلومتر 15 جاده کرمانشاه- همدان

*کارخانه سیمان کرمان در نزدیکی شهر کرمان

* کارخانه سیمان صوفیان در کیلومتر 33 جاده تبریز- صوفیان (به طرف مرند)

*کارخانه سیمان ارومیه در کیلومتر 8 جاده ارومیه- سلماس

*کارخانه سیمان لوشان در جاده قزوین- رشت

*کارخانه سیمان آبیک در اتوبان تهران- قزوین

*کارخانه سیمان مشهد در نزدیکی شهر مشهد

*کارخانه سیمان درود در استان لرستان

*کارخانه سیمان بهبهان در استان خوزستان

*کارخانه سیمان اصفهان در استان اصفهان

* کارخانه سیمان سپاهان در استان اصفهان

*کارخانه سیمان اردبیل در جاده اردبیل- آستارا

سنگ آهکهای مورد استفاده اغلب این کارخانه ها، سنگ آهکهای مربوط بهتریاس، کرتاسه و یا اولیگوسن است.

 

انواع سیمانها

اصولاً 5 نوع متفاوت سیمان پرتلند به منظورهای مختلف ساخته می شود که هر کدام از

آنها دارای خواص شیمیایی و فیزیکی مخصوصی هستند. این 5 نوع سیمان عبارتند از:

1- سیمان پرتلند معمولی

2- سیمان پرتلند با دمای هیدراته شدن متوسط

3- سیمان پرتلند با مقاومت اولیه زیاد و زودگیر

4- سیمان پرتلند با گرمای هیدراته شدن پایین و دیرگیر

5- سیمان ضد سولفات آورده شده است . ترکیب شیمیایی - مشخصات این 5 نوع سیمان در جدول زیر  نشان داده شده است . – در این جدول زیر ASTM سیمانهای پنجگانه مطابق استاندارد سیمانهای پوزولان، سیمان سفید و سیمانهای رنگی از انواع دیگر سیمانها هستند . در تولید سیمان پوزولانی اغلب از خاکستر آتشفشانهای اسیدی استفاده می شود . سیمانهای رنگی نیز یا به وسیله اضافه کردن مواد رنگی 2 به کلینکر سیمان سفید و یا با اضافه کردن مواد رنگی به کلینکر سیمان پرتلند (به منظور تهیه سیمان پرتلند رنگی و تیره ) تولید می شود. سیمان سفید مانند سیمان پرتلند معمولی ساخته می شود . سیمان سفید را می توان از مواد اولیه ای تولید نمود که فاقد عناصر تشکیل دهنده رنگی مثل اکسید آهن، منگنز و کرم هس تند. اکسید آهن معمولترین عامل تیره شدن رنگ سیمان است . بنابراین اگر مواد خام سیمان پرتلند فاقد اکسید آهن باشد یا آن را به طریقی از مواد خام بگیرند، رنگ سیمان پرتلند سفید خواهد شد. با استفاده از کلرور پتاسیم و کلرور کلسیم می توان در هنگام پخت سیمان، اکسید آهن موجود در آن را به کلرور آهن تبدیل و از تأثیر رنگ آن کاست . ترکیب تقریبی کلینکر سیمان سفید به شرح زیر است:

به منظور تأمین مواد اولیه سیمان سفید باید آهکهایی در نظر گرفته شود که میزان اکسید آهن و سایر مواد رنگی آن بسیار کم باشد . برای تأمین اکسید سیلیس و اکسید آلومینیم نیز به جای استفاده از رسهای معمولی یا شیل می باید از کائولین استفاده نمود.

 

جدول

جدول

 

ساینده ها

ساینده ها

در بیشتر صنایع به منظور ساییدن و جلا دادن سطوحی که احتمالاً به وسیله ترکیبات دیگر پوشیده شده است از کانیها و یا سنگهای با سختی بالا استفاده می شود . در این روش سعی می شود غشاء نازکی از سطوح مورد نظر به وسیله ساینده ها برداشته شود تا سطح اصلی جسم در معرض دید قرار گیرد . برای این کار لازم است کانیها یا سنگهای سخت با استفاده از فشار هوا یا روشهای دیگر به سطح جسم مورد نظر اصابت کند.

موادی که به عنوان ساینده مورد استفا ده قرار می گیرند باید دارای ویژگیهای زیر باشند:

*سختی قابل قبولی داشته باشند.

*دارای مقاومت و استحکام مناسبی باشند.

*از نظر شیمیایی بی اثر باشند.

*در برابر شوک یا تغییر ناگهانی حرارت مقاوم باشند.

*دیرگداز باشند.

*از شکل و اندازه مناسبی برخوردار باشند.

 

سختی در ساینده ها

مقدار سختی  ساینده ها عامل مهمی در ارزیابی آنها به شمار می رود . یکی از روشهای متداول برای تعیین سختی کانیها استفاده از روش موس 3 می باشد . در این روش با استفاده از ده کانی استاندارد (سختی 1 تا 10 ) می توان سختی نسبی کانیها را به دست آورد. با تو جه به این که فواصل بین سختیهای موس یکسان نیست (مثلاً اختلاف سختی 6 با 7 برابر با اختلاف سختی 7 با 8 نیست) بنابراین برای تعیین سختی کانیهای ساینده، استفاده از جدول موس کارآیی لازم را ندارد . برای پرهیز از این نقص می توان از سختی نوپ  که توسط تایبالت و نایکویست در سال 1947 ارائه شده است استفاده نمود. در این روش از دستگاه مخصوصی که حاوی یک قطعه الماس است و با نیروی مشخصی روی جسم مورد آزمایش کشیده یا فشار داده می شود استفاده می شود . سپس ابعاد شکاف ایجاد شده را اندازه می گیرند و با مشخص بودن نیروی وارده ، به کم ک جداول استاندارد، سختی نوپ مشخص می شود. ساینده ها را می توان بر اساس سختی موس به سه گروه تقسیم کرد:

گروه اول : ساینده های سخت مثل الماس، کروندم، گارنت و استارولیت که سختی آنها بیشتر از 7 می باشد.

گروه دوم : ساینده های با سختی متوسط مثل کوارتز، کلسدونی، چرت، فلینت، فلدسپات، کوارتزیت، پامیس، پرلیت، میکاشیست، بازالت و گرانیت که سختی آنها بین

5/5تا 7 می باشد.

گروه سوم : ساینده های با سختی کم مثل آپاتیت، کلسیت، دولومیت، دیاتومیت، اکسید 5می باشد. / آهن، سیلت و تالک که سختی آنها کمتر از 5

 

اندازه و شکل ذرات ساینده ها

اندازه و نحوه توزیع بلورها در ساینده ها بسیار مهم است . شکل ذرات نیز عامل مهم دیگری در تعیین کیفیت ساینده ها می باشد . دانه های هم بعد 4 و بلوکی شکل تحت عنوان اشکال مناسب 5 و دانه های غیر هم بعد  تحت عنوان اشکال نامناسب در بحث ساینده ها  مطرح هستند (شکل( وسایل مختلفی برای بررسی شکل ساینده ها مورد استفاده قرار می گیرد که یکی مشاهده می شود. این دستگاه برای اندازه گیری وزن مخصوص - از انواع آن در شکل کلی ساینده ها استفاده می شود . وزن مخصوص کلی ساینده ها تابعی از شکل آنهاست و بسیار مهم است که در هنگام اندازه گیری وزن مخصوص کلی ساینده ها در این دستگاه، نمونه یا دستگاه دارای حرکت و لرزش نباشد، چون در این صورت وزن مخصوص کلی نمونه افزایش چشمگیری خواهد داشت.

برای اندازه گیری وزن مخصوص کلی نمونه از فرمول زیر استفاده می شود:

D/ V = W

حجم نمونه است. V وزن نمونه و W ، وزن مخصوص کلی D که در آن برخی از کانیها مانند الماس نیز علیرغم سختی زیاد دارای شکستگیهای فراوانی هستند که از کیفیت آنها برای ساینده بودن می کاهد بنابراین اندازه گیری قابلیت

ابزار اندازه گیری - خردشدن و مقاومت کانیهای ساینده بسیار مهم است . در شکل  قابلیت خردایش و تعیین مقاومت 1 کانیهای ساینده نشان داده شده است.

 

 

 

ساینده های طبیعی و مصنوعی

ساینده ها از نظر منشأ به دو گروه بزرگ تقسیم می شوند:

**ساینده های طبیعی

**ساینده های مصنوعی

از ساینده های طبیعی می توان به الماس، گارنت، کروندم، اولیوین، کوارتز، چرت، فلینت، کوارتزیت، پامیس، آپاتیت و دیاتومیت اشاره نمود. ساینده های مصنوعی نیز شامل کاربید بور، کاربید سیلیسیم، کاربید تانتالیم، کاربید تنگستن، کاربید زیرکنیم، نیترید بور، فسفات کلسیم، کربنات ک لسیم، اکسید سدیم، اکسید منیزیم، اکسید کرم، اکسید قلع، اکسید آهن، الماس مصنوعی، شیشه و سیلیکات

زیرکنیم است.

طریقه تولید الماس مصنوعی و کروندم مصنوعی با استفاده از ماسه سیلیسی و یا پودر کوارتز و زغال سنگ (SiC) است. کاربراندم روغنی در کوره های الکتریکی و در دمای 2400 درجه سانتی گراد طی چند روز تولید می شود. کاربراندم تجاری دارای رنگهای مختلفی است که نوع سبز رنگ آن از درجه خلوص بیشتری برخوردار است . میزان تولید کاربراندم دنیا در حدود 700000 تن در از مخلوط پودر دی اکسید بور و زغال (B4C). کاربید بور است. سنگ در کوره ساخته می شود . به دلیل شکنندگی کاربید بور، بیشتر از شکل پودری آن استفاده می شود.

 

- انواع ساینده ها بر اساس شکل مصرف

ساینده ها بر اساس شکل مصرف به چهار نوع تقسیم می شوند که عبارتند از:

*** ساینده های پودری یا دانه ای

***ساینده های متصل

***ساینده های پوششی یا غشایی

***ساینده های خمیری یا صابونی

ساینده های پودری یا دانه ای از ذرات ریز تا ذرات با ابعاد بسیار ریز (پودر) تشکیل می شوند . کانیهای با سختی زیاد، متوسط و کم می تواند تشکیل دهنده این نوع ساینده ها باشد . از ذرات با ابعاد درشت تر برای سایش سطح فلزات و سنگها استفاده می شود در حالی که ذرات ریزتر همان ساینده ها برای سایش و صیقل دادن عدسی، سنگهای تزئینی و جواهرآلات ، و ذرات بسیار ریزتر (پودر) همان کانیها برای صیقل دادن سطوح چوبی، پلاستیک و مجسمه های تزئینی استفاده می شوند. از ساینده های متصل می توان به چرخ سابها 6 اشاره نمود . چرخ سابها می توانند به صورت چرخ ساب شیشه ای، لاستیکی و شب ه رزینی باشند . چرخ سابهای مختلفی بر اساس نوع ذرات چرخ ساب، اندازه ذرات، درجه سختی، شکل ذرات و نوع اتصال ذرات چرخ ساب وجود دارد.

کاغذ سمباده با پوشش فلینت یا کاربراندم، پارچه با پوشش پودر گارنت و فلینت از ساینده های پوششی هستند که می توانند برای صیقل سطوح چوبی، فلزی و پلاستیکی مورد استفاده قرار گیرند. برخی از ساینده ها به صورت خمیری یا صابونی تهیه می شوند . ابعاد ذرات ساینده ها در این نوع از 100 م ش تا 325 مش می باشد . از مواد استفاده شده برای تولید این نوع ساینده ها می توان به فلدسپات، ماسه، پومیس، دیاتومیت و کوارتز اشاره نمود . برای صیقل دادن سطح مقاطع صیقلی در مطالعات مینرالوگرافی 2 (شناخت کانیهای فلزی) از خمیرهای الماس با شماره های مختلف استفاده می شود.

 

 

alifazeli=egeology.blogfa.com

شیشه

شیشه

شیشه از دیرباز نقش مهمی در زندگی انسانها داشته و آثار به دست آمده از تمدنهای بسیار قدیمی، کاربرد شیشه توسط اق وام و فرهنگهای مختلف را نشان داده است . در قدیم از شیشه بیشتر برای تز یین خانه ها، تولید ظروف مختلف، زینت آلات و گاهی به عنوان ابزار جنگی و شکار استفاده می شده است.

 

مواد اولیه شیشه

بیشترین بخش شیشه ها را سیلی س تشکیل می دهد . سیلیس مورد نیاز برای صنایع شیشه سازی می تواند از منابع زیر تأمین شود:

1- رگه های سیلیسی همراه با فازهای گرمابی  ناشی از سردشدن ماگماهای اسیدی :

کوارتز موجود در این رگه ها بسیار خالص و با کیفیت عالی می باشد و اغلب در درز و شکاف سنگها به صورت خود شکل (اتومورف) رشد می کند . این نوع رگه ها معمولاًَ ذخیره کمی دارند و دارای سیالات درگیر (انکلوزیونهای) فراوانی بوده و برای تولید شیشه های بسیار شفاف کارآیی لازم را ندارند.

2- کوارتزهای همراه با سنگهای پگماتیتی : که این کوارتزها ضمن داشتن ذخیره کافی از کیفیت مناسب برای تولید شیشه های شفاف برخوردار هستند.

3- ماسه سنگهای سیلیسی که دارای بیش از 95 % کوارتز هستند (کوارتزآرنایت) و به وسیله سیمان سیلیسی به هم جوش خورده اند : این ماسه سنگه ا مهمترین منابع تأمین کننده سیلیس برای صنایع شیشه سازی می باشند . این ماسه سنگها از رنگ سفیدی برخوردار هستند و اگر مقدار اکسید آهن آنها از حد مجاز بیشتر نباشد به راحتی قابل استفاده می باشند.

4- رگه های سیلیسی مناطق دگرسانی گرمابی 4: که این توده های سیلیسی در قسمت فوقانی زونهای دگرسانی گرمابی قرار گرفته و به صورت کلاهک بر روی زونهای دیگر دگرسانی گرمابی مثل زون آرژیلیک و آلونیتی قرار می گیرند.

5- سنگهای کوارتزیتی که حاصل دگرگونی ماسه سنگهای سیلیسی در اثر فشار و حرارت هستند : این سنگها در صورتی که از خلوص کافی برخوردار باشند می توانند به عنوان منابع تأمین کننده سیلیس برای تولید شیشه مورد استفاده قرار گیرند.

هر سنگ سیلیسی که به عنوان سنگ معدن برای تولید شیشه مصرف می شود باید دارای 95 تا 98 درصد سیلیس  و حداکثر دارای 13/0 تا 14/0 درصد اکسید آهن و 6/1 تا 5/2 درصد اکسید آلومینیم باشد . برای تولید شیشه های مرغوب حداقل 99 درصد سیلیس و مقدار اکسید آهن باید کمتر از 12/0 درصد باشد.

ترکیب ماسه های سیلیسی مورد نیاز برای تولید انواع - درصد باشد . در جدول زیر ذکر شده است . برای تولید شیشه های اپتیکی بیشترین خلوص اکسید سیلیس باید (99/7 درصد ) و برای تولید بطریهای رنگی کمترین مقدار خلوص اکسید سیلیس ( 97 درصد) باشد.

 

غیر از اکسید سیلیس که بدنه اصلی انواع شیشه ها را تشکیل می دهد از کانیها و ترکیبهای دیگری نیز برای منظورهای مختلف درساختمان شیشه ها استفاده می شود .

ترکیب شیشه های معمولی به صورت زیر است:

 

 

اکسید سدیم باعث کاهش دمای ذوب (کمک ذوب ) شیشه می شود ولی مقدار زیاد آن باعث کاهش مقاومت شیشه می شود . اکسید کلسیم باعث استحکام بیشتر شیشه شده ولی ض من کاهش مقاومت شیمیایی شیشه باعث کدر شدن آن می شود . برای به دست آوردن ترکیب اشاره شده در بالا از مواد طبیعی مثل کربنات سدیم، سولفات (Na2O) سدیم، فلدسپات پتاسیم، دولومیت و سیلیس استفاده می شود . اکسید سدیم می تواند از آلبیت یا نفلین سینیت نیز به دست آید . اکسید کلسیم نیز از سنگ آهک به است . اکسید آلومینیم و CaO دست می آید . هرتن سنگ آهک دارای 560 کیلوگرم اکسید منیزیم نیز باعث افزایش مقاومت شیشه می شود. از برخی از کانیها برای تولید شیشه های نسوز استفاده می شود که از جمله می توان به سیلیمانیت، کیانیت، آندالوزیت، زیرکن، اسپینل، کروندم و کاس یتریت اشاره نمود. از مواد رنگی مثل اکسید کرم، اکسید مس و اکسید آهن به ترتیب برای تولید شیشه های سبز، قرمز و قهوه ای رنگ استفاده می شود.

 

ابعاد ذرات سیلیس مورد استفاده برای تولید شیشه از اهمیت زیادی برخوردار است. یکنواختی ابعاد ذرات باعث ذوب آسانتر و هموژن شدن شیشه خواهد بود .

بهترین دانه ها برای این منظور دانه های با ابعاد1/0 تا 6/0 میلی متر می باشند. بنابراین مقدار دانه های کوچکتر از1/0 میلی متر از 5/2 درصد بیشتر و مقدار دانه های بزرگتر از6/0 میلی متر نباید از 5 درصد بالاتر باشد

 

انواع شیشه ها

شیشه ها بر اساس نوع مصرف یا ترکیب شیمیایی به انواع مختلف تقسیم می شوند . از انواع شیشه ها می توان به شیشه های معمولی، شیشه های بوردار (ساخت لوازم آزمایشگاهی و پزشکی )، شیشه های سربی (تولید عدسی و قطعات نوری )، شیشه های کوارتزی (ساخت منشور) و شیشه های فسفردار (عبور امواج فرابنفش) اشاره نمود.

شیشه ها می توانند به صورت شیشه های تخت در بناها و ساختمانها، ظروف شیشه ای مثل ظروف د ارو و غذا و یا ساخت محصولاتی که بخشی از آنها شیشه است مثل میز و وسایل تزئینی مورد استفاده قرار گیرند . در حدود 45 درصد از شیشه ها برای ساخت ظروف، 28 درصد برای وسایلی که بخشی از آنها شیشه ای هستند و 25 درصد برای شیشه های تخت یا ساختمانی مورد استفاده واقع می شوند.

طبقه بندی کانیها و سنگهای صنعتی

طبقه بندی کانیها و سنگهای صنعتی:

 طبقه بندیهای گوناگونی توسط محققین مختلف و بر اساس نیازهای متفاوت برای مواد معدنی صورت گرفته است . از جمله محققانی که اقدام به طبقه بندی کانیها و سنگهای صنعتی نموده اند می توان به لاین،فیشر،رایت و بیتس اشاره نمود. طبقه بندیی که مورد قبول تمام صاحبنظران این شاخه از )  علوم باشد وجود ندارد و هر یک از طبقه بندیها دارای نقاط ضعف و قوتی هستند . در این بخش اشاره ای به اصول کلی به کار گرفته شده در این رده بندیها می گردد.

 

- طبقه بندی کانیها و سنگهای صنعتی بر اساس شکل مصرف:

مواد معدنی می تواند به اشکال مختلف مورد استفاده قرار گیرد . برخی از مواد به صورت عنصر (مثل طلا، پلاتین، گوگرد و گرافیت )، برخی به صورت کانی (مثل اولیوین ، تالک و میکاها )، بعضی دیگر به صورت بلور (مثل کوارتز، الماس و اسپات دیسلند) و بعضی نیز می توانند به صورت سنگ (مثل گرانیت، مرمریت و بازالت) مورد استفاده قرار گیرند، بنابراین یکی از روشهای مهم طبقه بندی کانیها و سنگهای صنعتی بر اساس شکل مصرف آنها می باشد.

بر اساس شکل مصرف م ی توان کانیها و سنگهای صنعتی را به 4 گروه زیر تقسیم

نمود:

1-عناصر: برخی از مواد معدنی به خاطر وجود عنصر یا عناصر خاصی که با خود همراه دارند مورد استفاده قرار می گیرند . از جمله این عناصر می توان به عناصر فلزی (آهن، تیتان و ...)، عناصر سبک (آلومینیم، لیتیم و ...)، عناصر بنیادی (مس، روی و ...)، عناصر جزئی (مولیبدن، تنگستن و ...)، عناصر گرانبها (طلا، پلاتین و... ، عناصر رادیواکتیو (اورانیم، توریم و ...) و عناصر کمیاب (لانتانیم، سریم و ...) اشاره نمود.

 

2-کانی ها: برخی از مواد معدنی مستقیماً به صورت کانی مورد استفا ده قرار می گیرند که می توان به برخی از آنها مثل منیزیت، فلوئورین، آپاتیت، ژیپس، تالک، کائولین،فلدسپات، هالیت و باریت اشاره نمود.

 

3-بلورها: بعضی از مواد معدنی فقط به خاطر داشتن شکل بلوری آن مورد استفاده قرار می گیرند که از بین آنها می توان به کوارتز شفاف، ک روندم، الماس، سلنیت و اسپات دیسلند اشاره کرد.

 

4-سنگها و خاکها: پاره ای از مواد معدنی و یا کانیها و سنگهای صنعتی به صورت خاک و سنگ مورد استفاده واقع می شوند . از این گونه سنگها و خاکها می توان به سنگ آهک ، دولومیت، شن و ماسه، لاتریت، بوکسیت، دیاتومیت، مرمریت، سنگ گچ و ... اشاره نمود.

 

- طبقه بندی کانیها و سنگهای صنعتی بر اساس نوع مصرف:

طبقه بندی دیگری که در بیشتر کتابهای مرتبط با مبحث کانیها و سنگهای صنعتی وجود دارد، طبقه بندی بر اساس نوع مصرف این مواد است . برخی از کانیها و سنگها به دلیل سختی زیاد به عنوان س اینده  مورد استفاده قرار می گیرند که از این قبیل کانیها و سنگها می توان به الماس، کروندم، گارنت، کوارتز، بازالت، کوارتزیت و ... اشاره نمود. برخی دیگر از کانیها و سنگهای صنعتی صرفاً در صنایع تولید کاشی و سرامیک مصرف می شوند که از آن جمله می توان به کائولین ، مونتموریونیت، کوارتز و ، فلدسپات اشاره کرد . همچنین برخی از کانیها و سنگها به عنوان مواد پرکننده  دیرگداز و مصالح ساختمانی  استفاده می شوند که می توان به ترتیب از آزبست، باریت، بنتونیت، دیاتومیت، کائولین، پرلیت، تالک و ورمیکولیت به عنوان پرکننده، بوکسیت، سیلیمانیت، گرافیت، کائولینیت، فورستریت، کرومیت، منیزیت و دولومیت به عنوان دیرگداز و سنگ آهک، گچ، پرلیت، پامیس، خاک رس، سنگهای آذرین درونی و خروجی ، رسوبی و دگرگونی (به صورت مالون و سنگ نما ) به عنوان مصالح ساختمانی نام برد. ایرادی که به این نوع طبقه بندی وا رد است آن است که ممکن است یک کانی یا سنگ به چندین حالت مورد استفاده قرار گیرد بنابراین نام آن در چند محل تکرار خواهد شد . برای مثال کانی کائولینیت هم به عنوان کانی دیرگداز استفاده می شود و هم در صنایع کاشی و سرامیک کاربرد دارد . همچنین از کائولینیت به عنوان ماده پرکننده در صنایع کاغذسازی استفاده می شود.

- سایر طبقه بندیهای موجود برای کانیها و سنگهای صنعتی:

طبقه بندیهای دیگری نیز برای کانیها و سنگهای صنعتی وجود دارد که از اهمیت چندانی برخوردار نبوده و برخی حتی پایه علمی هم ندارند . برخی از افراد کانیها و سنگهای صنعتی را برای سهولت در پیدا کردن نام آنها، به صورت الفبایی طبقه بندی نموده اند. برخی از مؤلفین، کانیها و سنگهای صنعتی را بر اساس اهمیت و ارزش اقتصادی آنها طبقه بندی می کنند . مثلاً کانیهایی مثل گرافیت، مسکویت، کروندم، الماس و اسپینل را که دارای ارزش اقتصادی بیشتری هستند در گروه اول و کانیهایی مثل هالیت، ژیپس، کلسیت، کائولینیت و خاک رس معمولی را که دارای ارزش اقتصادی کمتری هستند در گروه دوم رده بندی می کنند . معمولاً این نوع طبقه بندیها در کتب علمی مورد استفاده قرار نمی گیرند.

 

منشأ کانیها و سنگهای صنعتی

منشأ کانیها و سنگهای صنعتی

کانیها و سنگهای صنعتی خاستگاههای 1 بسیار متنوعی دارند و در محدوده وسیعی از شرایط محیطی (دما، فشار و ترکیب شیمیایی ) تشکیل می شوند . شرایط محیطی در بخشهای مختلف زمین از جمله هسته، گوشته و پوسته کاملاً با یکدیگر متفاوت بوده و در نتیجه امکان تشکیل کانیها و سنگهای گوناگون ی در قسمتهای مختلف زمین وجود دارد. کانیها و سنگهای صنعتی نیز می توانند در شرایط مختلف تشکیل شوند . مهمترین خاستگاههای تشکیل کانیها و سنگهای صنعتی را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

*خاستگاه آذرین که شامل نهشته های ماگمایی، پگماتیتی، کیمبرلیتی، کربناتیتی و

گرمابی است.

*خاستگاه رسوبی که شامل نهشته های تبخیری، آواری، شیمیایی و بیوشیمیایی است.

*خاستگاه دگرگونی که شامل سنگها و کانیهای تشکیل شده در شرایط دگرگونی

دفنی، ناحیه ای، پویا و همبری است.

*خاستگاه دگرسانی و هوازدگی که شامل کانیها و سنگهای صنعتی حاصل از

هوازدگی فیزیکی، شیمیایی و دگرسانی سنگها و کانیهای اولیه می باشد.

1- خاستگاه آذرین

بسیاری از کانیها و سنگهای صنعتی در شرایط آذرین که دما و حرارت خیلی بالا است تشکیل می شوند . ماگمای موجود در درون زمین، بسته به عمق تشکیل می تواند ترکیب متفاوتی داشته و پس از جایگی ری در بخشهای درونی زمین و یا ظاهر شدن در سطح زمین، کانیها و سنگهای متفاوتی را ایجاد نماید که برخی از این کانیها و سنگها جزء خانواده کانیها و سنگهای صنعتی هستند. برای مثال ماگمای کیمبرلیتی که دارای ماهیت آلکالن غنی از پتاسیم بوده، در اثر ذوب بخشی سنگهای گوشته فوقانی  تشکیل می شود و پس از جایگیری در پوسته زمین می تواند دارای الماس باشد . از طرفی ماگمای به وجود آمده از ذوب بخشی سنگهای پوسته میانی و فوقانی دارای ماهیت کالکوآلکالن بوده و پس از جایگیری در بخشهای بالاتر پوسته می تواند سنگهای پگماتیتی غنی از کوارتز، فلدسپات و میکا را به وجود آورد. از جمله کانیهای صنعتی که به صورت مستقیم از تفریق و تبلور ماگما به وجود

می آیند می توان به اولیوین، زیرکن، پیروکسن و پلاژیوکلاز اشاره نمود . در بخشهای بعدی در مورد این کانیها توضیح داده شده است . همچنین از سنگهای آذرینی که به عنوان سنگهای صنعتی شناخته می شوند می توان از گرانیت، گابرو، بازالت، دونیت، پرلیت، پامیس و پوزولان نام برد.

پگماتیتها از سنگهای آذرین درونی اسیدی هستند که از دو جهت در بحث کانیها و سنگهای صنعتی دارای اهمیت می باشند . سنگهای پگماتیتی به دلیل استحکام زیاد، رنگ و طرحهای زیبا می توانند به عنوان سنگ ساختمانی (نما و مالون ) مورد استفاده قرار گیرند . از طرف دیگر سنگهای پگماتیتی دارای مقادیر انبوهی کانی کوارتز، میکا و فلدسپات درشت بلور هستند که تمام کانیهای مذکور جزء کانیهای صنعتی مهم طبقه بندی می شوند. بهترین خاستگاه تشکیل برخی از کانیهای قیمتی مثل توپاز، تورمالین و بریل نیز پگماتیتها می باشد. کربناتیتها  از سنگهای آذرین آلکالنی هستند که دارای 80 درصد یا بیشتر کربنات (کلسیت، دولومیت و ...) می باشند. این سنگها هم به صورت درونی و هم به صورت خروجی مشاهده شده و می توانن د دارای کانیهای صنعتی مثل زیرکن، آپاتیت، فلوئوریت، فلوگوپیت و ورمیکولیت باشند.

کانیهای حاصل از سرد شدن فازهای گرمابی (هیدروترمال) که در اثر تفریق و تبلور ماگمای اسیدی ایجاد می شوند، سهم مهمی در تشکیل کانیهای صنعتی دارند . غیر از بخار آب که بخش عمده ای از ح جم فازهای گرمابی را به خود اختصاص می دهد، سیلیس و برخی دیگر از فلزات، در فازهای گرمابی وجود دارند . با کاهش حرارت

فازهای گرمابی که در درون درز و شکاف سنگها نفوذ کرده اند، در همان جا رسوب کرده و می توانند کانیهای صنعتی مثل کوارتز، 1فلوئورین، اسپات دیسلند ، با ریت و زئولیت را ایجاد نمایند . فازهای گرمابی از نظر کانی سازی فلزی دارای اهمیت بسیار زیادی هستند.

2- خاستگاه رسوبی

تعدادی از کانیها و سنگهای صنعتی در محیطهای رسوبی تشکیل می شوند . ویژگی مهم این محیطها، پایین بودن فشار (حدود یک اتمسفر ) و حرارت (تقریباً ب ین صفر تا شصت درجه سانتی گراد) است. در محیطهای رسوبی تبخیری  که مقدار تبخیر بیش از مقدار آب ورودی به حوضه رسوبی است، کانیهای صنعتی مثل هالیت، سیلویت، بوراکس و ژیپس تشکیل می شود. ماسه سنگ و سیلتستون که جزء سنگهای صنعتی طبقه بندی می شوند در محیطهای رسوبی آواری 4 که انرژی حوضه رسوبی زیاد و عمق آن کم است، تشکیل می شود.

سنگ آهک، دولومیت و سنگهای سیلیسی مثل ژاسپیروئید  که در ردیف مهمترین سنگهای صنعتی می باشند، در اثر سازوکار رسوبگذاری شیمیایی و در محیطهای رسوبی شیمیایی به وجود می آیند. از سنگهای صنعتی که در اثر س ازوکارهای زیستی در محیطهای رسوبی (بیوشیمیایی) تشکیل می شوند می توان از دیاتومیت و فسفریت نام برد.

3- خاستگاه دگرگونی

در شرایط دگرگونی که فشار و حرارت بسیار بیشتر از فشار و حرارت سطح زمین است، کانیها و سنگهای صنعتی گوناگونی به وجود می آیند. در محیطهای دگرگونی ناحیه ای 1 و دفنی 2، فشار و حرارت زیادی حاکم است. در این شرایط کانیهایی مثل گرافیت، کروندم، آندالوزیت، کیانیت، گارنت و سنگهایی مانند اسلیت، کوارتزیت و شیستها که همگی جزء کانیها و سنگهای صنعتی به شمار می آیند، تشکیل می شوند. در محل تماس توده های آذرین درونی با سنگهای مجاور که محیط دگرگونی همبری 3 ایجاد می شود، کانیهایی مثل گارنت، ولاستونیت و اپیدوت در درون سنگهای اسکارنی به وجود می آیند . مرمر نیز از جمله سنگهای صنعتی ساختمانی است که در چنین محیطهای دگرگونی تشکیل می شود.

4- خاستگاه دگرسانی و هوازدگی

تعدادی از کانیها و سنگهای صنعتی وجود دارند که تحت هیچ کدام از شرایط آذرین، رسوبی و دگرگونی تشکیل نمی شوند. برای تشکیل این کانیها و سنگها شرایط دگرسانی یا هوازدگی از نوع فیزیکی و به ویژه شیمیایی لازم است. تالک، سرپانتین، کریزوتیل و منیزیت از کانیهای صنعتی هستند که در اثر دگرسانی یا هوازدگی شیمیایی سنگهای آذرین درونی بازیک و اولترابازیک تشکیل می شوند. آلونیت و کائولینیت نیز در اثر هوازدگی شیمیایی یا دگرسانی گرمابی سنگهای آذرین درونی اغلب از نوع اسیدی به وجود می آیند. از مهمترین سنگهای صنعتی که در اثر سازوکا ر دگرسانی و یا هوازدگی شیمیایی سنگها و کانیهای قبلی به وجود می آید می توان به بوکسیت (سنگ معدن آلومینیم و ماده نسوز)، لاتریت (خاک نسوز) و بنتونیت (دگرسانی سنگهای آتشفشانی اسیدی) اشاره نمود.

 

 

alifazeli=egeology.blogfa.com

یخچالهای ایران

يخچالها و برفچالهاي ايران، به عنوان يك پديدة مورفولوژيك، بسيار كوچكاند و بيشتر به صورت پوششهاي برفي دايمي ( يخبرف) از كوهستانهاي شمال (علمكوه، دماوند، سبلان) و باختر (زردكوه، اشترانكوه) گزارش شدهاند (وزيري، 1379).

شكل1-11موقعيت يخچال‌هاي مناطق اشترانكوهموقعيت يخچال‌هاي مناطق زرد كوهموقعيت يخچال‌هاي مناطق تخت سليمان.

 

زمین شناسی خلیج فارس

درياي خليج فارس

خليج فارس يك درياي حاشيهايMarginal Sea است كه به طور كامل روي فلات قاره قرار دارد و سراشيبيSlope آن در خليج عمان است. اين خليج 200 تا 300 كيلومتر پهنا و سطحي در حدود 226000 كيلومترمربع را زير پوشش دارد. ژرفاي ميانگين آن حدود 35 متر و ژرفترين نقطة آن در كرانة ايراني تنگة هرمز است كه ژرفايي تا 165 متر دارد، ولي، ميانگين آن در كنارههاي محور، 74 تا 92 متر است.

 از نظر ريختشناسي، خليج فارس نامتقارن و شيب ساحل عربي (جنوبي) آن آرامتر از ساحل ايراني (شمالي) است. به سخن ديگر، محور طولي خليج فارس آن را به دو قسمت تقسيم ميكند (شكل 10-9). يكي تك شيب Homocline پايدار جنوبي كه پيشبوم سپر عربستان است و شيب بسيار آرام (35 سانتيمتر هر كيلومتر) دارد و ديگري بخش ناپايدار شمالي است كه قسمتي از رشتهكوههاي چينخوردة زاگرس و تغييرات شيب آن 175 سانتيمتر در هر كيلومتر است. كرانة جنوبي خليپست، محيط تبخيري و منطقة كشندي (سبخايي) مشخص است. كرانة ايراني اين دريا، از سازندهاي سخت و بلند با ريختار ج فارس، به ويژه در خاور شبه جزيرة قطر، منطقة وسيع و كم ژرفايي (10 تا 20 متر) است كه به طور عمده با ريختشناسي خطي ساخته شده و با واسطة يك دشت ساحلي باريك، با دريا در ارتباط است. منطقة كمشيب كرانة جنوبي و درياي كم ژرفاي آن با تاقديسهايي با بامهاي كم شيب با روند شمالي – جنوبي تا شمال خاوري – جنوب باختري (روند پيسنگ عربستان)، اغلب ميدانهاي نفتي بزرگي را ميسازند. تاقديسهاي قطر، رودخان و بحرين اغلب چهرههاي توپوگرافي كم شيبي را تشكيل دادهاند كه با سيستمهاي گسلي كنترل ميشوند.

 از سوي ديگر، كرانة ايراني اين خليج، كرانهاي كوهستاني با روند شمال باختري است كه پشتههاي تاقديسي با بلندي بيش از 1500 متر هستند. به همين دليل، ساختارهاي كرانة شمالي خليج فارس، از ديدگاه هندسي، با آنچه كه در كرانة جنوبي است، تفاوت دارد. برخورد ساختارهاي كرانة عربي و رشتهكوه زاگرس، توپوگرافي زيردريايي خليج فارس را تشكيل ميدهد. گرچه شيب بستر بسيار آرام است، ولي حدود 20 جزيره و تعدادي پشتههاي كوتاه و بلند زيردريايي در آن وجود دارد كه بيهنجاريهاي توپوگرافي را تشكيل ميدهند. جزاير ايراني خليج فارس به صورت پشتههاي كشيده و موازي ساحل و يا كم و بيش دايرهاي شكلهستند.

 از گروه نخست، جزاير قشم و كيش را ميتوان نام برد كه در واقع دنبالة زاگرس بوده و بر اثر بالا آمدن سطح آب به صورت جزيره درآمدهاند. ولي، جزاير گرد مانند هرمز، ابوموسي و 000 گنبدهاي نمكي سري هرمز هستند. سطح جزاير خليج فارس، از رسوبات تخريبي و مارن تشكيل شدهكه كم و بيش صدفدارند. خاك آنها شور و يا گچدار است و به همين دليل رشد گياهان محدود به انواع خاص است.

از نظر آب و هوايي، خليج فارس شرايط خشك نيمه استوايي دارد، به طوري كه در تابستان دما تا 50 درجه سانتيگراد ميرسد و ميزان تبخير بيش از آبهاي وارده است. جريانهاي هوايي موسوم به «باد شمال» كه از شمال باختري ميوزد، در قسمتهاي جنوبي تغيير جهت داده و به طرف شمال تمايل پيدا ميكند. افزون بر اثركلي بر ايجاد امواج و جريانهاي سطحي، اين بادها به مقدار زياد رسوبات آواري – قارهاي را به محيطهاي دريايي حمل ميكند.

به دليل محصور بودن، اثر اقيانوس بر خليج فارس بسيار ناچيز است و به همينرو، سرعت جريانهاي زيرين و افقي آن بسيار اندك و حدود 10 سانتيمتر در ثانيه است. شوري بيشتر خليجفارس نسبت به اقيانوس، موجب پيدايش جريان آبي از اقيانوس هند به خليج فارس ميشود. اين جريان به موازات سواحل ايران و در جهت پادساعتگرد است. جريان موردنظر با كاهش دما و مقدار شوري همراه است، به گونهاي كه در تنگة هرمز مقدار نمك 6/36 گرم در ليتر ولي در انتهاي شمال باختري، در دهانة كارون، حدود 40 در هزار است. ميزان بارندگي در سواحل جنوبي كمتر از 5 و در حاشية شمالي 20 تا 50 سانتيمتر در سال است. آبهاي شيرين ورودي به خليج فارس به طور عمده محدود به روان آبهاي كوههاي زاگرس، تركيه و عراق است كه از ميان آنها، رودهاي كارون، دجله و فرات پرآبترند. در كرانة جنوبي آبهاي ورودي بسيار كم است . اين امر ميتواند عامل مهمي در چيرگي نهشتههاي كربناتي بر نهشتههاي آواري باشد.

آب خليج فارس به دليل تبخير شديد، نمك فراوان دارد، به گونهاي كه در حوالي بحرين و قطر كه ورود آب شيرين به تقريب هيچ است، در اثر تبخير شديد مقدار نمكهاي آب 45 گرم در ليتر ميرسد و حتي، در برخي نقاط، به ويژه مردابهاي كرانة عربي مانند خليج سالوا Salwa ، نمكهاي محلول 70 گرم در ليتر است.دماي آب در خليج فارس از ورودي تنگة هرمز به طرف انتهاي آن افزايش مييابد. روند افزايش دما و شوري آب همخواني دارند (شكل 10-10).جدا ازجريانهاي سطحي يكي از عوامل اثرگذار در ترابري و ساختارهاي رسوبي خليج فارس، جريانهاي كشندي است. اين جريانها به طور معمول روندي موازي با محور خليج فارس دارند و سرعت آنها تا حدود 50 سانتيمتر در ثانيه و ارتفاع آنها بين صفر تا 4 متر بالاي سطح آب است . در آبراهههاي كرانهاي ابوظبي، سرعت جريانهاي كشندي ممكن است از 60 سانتيمتر در ثانيه نيز فراتر رود. چنين حركتي براي رشد و توسعة ائوليتهاي زيباي اين منطقه شرايط لازم را فراهم ميكند.

گفتني است كه در خليج فارس، در زمينهاي مسطح فراكشندي، دولوميت همراه با گچ تشكيل ميشود و رسوبات دولوميتي در اعماق بيشتر از 2 متر كمياب ميگردد. در اثر وجود امواج ساحلي، در خليج فارس ائوليتهاي آهكي تشكيل ميشوند كه در نواحي كم عمق اطراف قطر و تنگة هرمز، بيشترين مقدار را دارد.

به طور كلي رسوبات عهد حاضر خليج فارس، از ساحل به اعماق (عمق بيشينة 90 متر) دانهريزتر ميشوند، به گونهاي كه مارنها در بخش مركزي خليج فارس تشكيل و نهشته ميشوند. آهكهاي مارني، عميقترين رخسارة عهد حاضر خليج فارس است.

از نگاه زمينشناسي، خليج فارس فرونشست زمينساختي كم ژرفايي است كه در زمان ترشيري پسين در حاشية جنوبي كوههاي زاگرس تشكيل شده است.شديدترين چينخوردگيهاي زمان پليو – پليستوسن، كرانههاي شمالي خليج فارس (زاگرس) را چين داده است. ميزان چينخوردگي‎‎ها كه در خشكيهاي ايران شديد است (شيب 50 درجه و بيشتر)، با شيبهاي كمتر به طرف دريا ادامه دارد به گونهاي كه در دريا به 10 تا 20 درجه ميرسد. محور اصلي خليج فارس نيز يكي از پيامدهاي زمينساختي رخداد چينخوردگي زاگرس است كه در زمان پليو پليستوسن شكل گرفته است. در پايان دورة پليوسن، سطح دريا به احتمال حدود 150 متر بالاتر از سطح كنوني بوده است (فربريج، 1961). اين سطح در حدود 100000 سال پيش از ميلاد مسيح و به تدريج به سطح كنوني رسيده كه آثار آن به صورت پادگانههاي دريايي و سبخا، در كرانههاي عربي خليج فارس بر جاي مانده است.سكوهاي زيردريايي نيمه عميق در افقهاي مختلف و همچنين درههاي به زير آب رفته نشان ميدهد كه در زمان يخبندان پليستوسن، سطح دريا در خليج فارس، حدود 120 متر از زمان حال پايينتر بوده است. اين سكوهاي زيردريايي، اين باور را به وجود آوردهاند كه در زمان يخبندان، حدود 17 تا 70 هزار سال پيش از ميلاد مسيح، ديرينه جغرافياي قارهاي بر تمام خليج فارس حاكم بوده و دريا به سوي تنگة هرمز پسروي داشته است.

در پسروي بيشينه، حوضة خليج فارس درة بسيار بزرگي بود كه رودهاي دجله و فرات را به طور مستقيم وارد درياي عمان ميكرد.پيشروي بخشي از دريا كه در زمان يخچالي وُرم صورت گرفته، مربوط به 30 تا 45 هزار سال پيش از مسيح بود كه در آن، سطح دريا به 40- (فربريج، 1961) و يا 25- (كوراي، 1961) ميرسيد.نمونهاي از آهك دريايي كه از امالاقرس، از عمق 23 متري زير سطح درياي كنوني، به روش كربن 14 تعيين سن شده، سن 26700 سال پيش از ميلاد مسيح را نشان داده است.

زمین شناسی دریای خزر

درياي خزر

درياي خزر كه در گذشته به نامهايي چون خاواينسكي، درياي هيركانيان، درياي جرجان (گرگان)، بحر مازندران، بحر جرجان، بحر آبسكون و بحر قانيا، ناميده ميشد بزرگترين درياچة روي زمين است. اين درياي بسته كه در شمال كوهزاد آلپ – هيماليا قرار گرفته، باقيماندهاي از درياي پاراتتيسParatethys است كه بر پاية پژوهشهاي استراخوف و همكاران (1954)، حدود 11000 سال پيش، پس از جدايش از درياهاي سياه و مديترانه، مستقل شده است. پارهاي از ويژگيهاي خزر عبارتند از:

وسعت: درياي خزر، با وسعتي حدود 436000 كيلومترمربع، 1200 كيلومتر درازا و 220 تا 550 كيلومتر پهنا دارد و حجم آب آن افزون بر 77000 كيلومترمكعب است. گودي اين دريا در بخش شمالي، 10 تا 12 متر و در بخش مياني تا 770 متر است و گودترين نقطه آن در بخش جنوبـي، تا 1000 متر نيز ميرسد (شكل 10-7). سطح آب درياچه در حدود 26 تا 28 متر (بر حسب سالهاي متفاوت) از سطح آب درياهاي آزاد پايينتر است. اين دريا از طريق ولگا و همچنيــن كانال ولگا – دن كه مجهز به حوضچههاي تنظيم سطح آب و برقراري هم ترازي آب است، به طور غيرمستقيم با درياي بالتيك و درياي سياه ارتباط دارد.

ريختشناسي: بخش شمالي خزر شيب بسيار ملايم دارد. دو بخش مياني و جنوبي، با يك برجستگي زيرآبي به نام برجستگي سرت Syrtدر حد فاصل دماغة باكو و خليج قره بغاز، با امتداد شمال باختر – جنوب خاور از يكديگر جدا ميشوند. اين برجستگي، ادامة بلنديهاي قفقاز است و ژرفاي آب روي آن از 200 متر تجاوز نميكند. اين برجستگي، مانع جريان آب در سطح درياچه نيست.حجم آب: بيش از دو سوم حجم آب درياي خزر در بخش جنوبي است. نزديك به يك سوم از آب در بخش مركزي و فقط حدود 1/0 درصد به بخش شمالي تعلق دارد.

نهشتههاي بستر: به دليل ناهمگني ريخت بستر، گسترش رسوبهاي وارده، ناهماهنگ است. سالانه رودهاي وارده به ويژه ولگا حدود 90 ميليون تن رسوب را وارد درياچه ميكنند كه در آنها، سيلت از همه بيشتر است و همراه با ديگر انواع (ماسه، رس كربناتي دانهريز) ستبراي قابل توجهي را تشكيل ميدهند. ستبراي نهشتههاي نرم بستر درياي خزر را از 40 متر در نقاط شمالي و مركزي تا حدود 1200 متر در بخش جنوبي برآورد كردهاند.

دادههاي موجود نشان ميدهد كه در اين دريا، مرز نهشتههاي كم عمق و عميق به طور كامل از يكديگر جدا نيست. براي مثال، رسوبات دانهدرشت به همراه صدف نرمتنان، برخلاف ديگر نقاط، تا ژرفاي 300 متر انتشار دارد. و يا كربنات كلسيم موجود در رسوبات، در نقاط مختلف تغيير ميكند و مقدار آن هيچگونه ارتباطي به عمق آب ندارد

گلفشانها و گريفونهاي خزر: در بخش جنوبي درياي خزر به ويژه در جمهوري آذربايجان و تركمنستان محدودة آبي شمال باختري بندرانزلي و در شمال بندرتركمن (منطقة داشليبرون و قزلتپه)، به ويژه از ديدگاههاي نشانههاي مثبت وجود نفت و گاز درخور توجهاند. اين گلفشانها حدود 70 درصد گلفشانهاي دنيا را تشكيل ميدهند و ابزاري خوب در پيجوييهاي نفتي به شمار ميآيند. در هر حال، بايد گفت كه به دليل فورانهاي ناخواستة هنگام حفاري، ميتوانند مخاطرهآميز باشند.

جريانهاي دريايي: در درياي خزر، يك جريان دريايي اصلي چرخشي وجود دارد كه حركتي پاد ساعتگرد دارد. اين جريان اصلي به دو جريان فرعي در بخش شمالي، يك جريان فرعي در بخش مركزي و دو جريان فرعي ديگر در بخش جنوبي تقسيم ميشود. اين جريانها، باعث جا به جايي آب و نهشتههاي سطحي ميشوند (شكل 10-8).

دماي آب: دما در تابستان به تقريب در همه جا برابر است، ولي در زمستان، بخش شمالي درياي خزر (دستكم چهارماه) دماي زير صفر دارد و يخبندان است، در صورتي كه در جنوب آن، هيچگاه يخبندان نميشود و متوسط دما 9/5 + درجه سانتيگراد است.

تغييرات سطح آب: شواهد تاريخي نشان داده كه سطح آب درياي خزر هميشه در نوسان بوده است. اعداد گزارش شده متفاوت است در مجموع به نظر ميرسد كه بين بالاترين و پايينترين سطح آب، 9 متر اختلاف وجود داشته است. به دليل وسعت زياد، تغييرات سطح آب دريا، بر تغييرات آب و هوايي و حتي پستانداران پيرامون اثرگذار است.بالا آمدن سطح دريا يكي از معضلات نواحي پيرامون درياچه است. در اين مورد، عواملي مانند عملكردهاي زمينساختي، بالا آمدن سست كره و يا دياپيرها نميتوانند اثرگذار باشند، چرا كه اين گونه پديدهها در مقياس ميليون سال عمل ميكنند. لذا،‌ در بالا آمدن سطح آب بايد عوامل كوتاهمدت طبيعي (مانند چرخههاي آب و هوايي، افزايش دماي زمين) و عوامل مصنوعي (جلوگيري از تبخير در قرهبُغاز، ورود پساب شهرها، تغيير مسير رودهاي بزرگ به داخل درياچه) اثر عمدهتري داشته باشند.

منابع تأمينكنندة آب خزر: مجموع آبي كه سالانه به خزر وارد ميشود، حدود 450 كيلومترمكعب است كه اين حجم آب ميتواند سطح دريا را حدود 125 تا 135 سانتيمتر بالا ببرد. ولي در حالت عادي، اين افزايش حجم با عمل تبخير جبران ميشود. بيش از 95 تا 97 درصد آب درياي خزر از رودهاي ولگا، اُمبا، اورال، كوما، ترك، كورا و حدود 2 تا 3 درصد آن از سفيدرود و اترك تأمين ميشود. مجموع آبي كه رودها به خزر ميريزند، سالانه حدود 350 كيلومترمكعب است كه بيش از 76 درصد، آن سهم رود ولگا است.

پيسنگ: درياي خزر ناهمگن و قابل تقسيم به سه بخش شمالي، مركزي و جنوبي است كه با گسلهاي اصلي موجود در پيسنگ از يكديگر جدا شدهاند. پيسنگ بخش شمالي از نوع پوستة نيمهاقيانوسي – سكوي قارهاي پركامبرين روسيه است كه چينهايي با روند شمالي – جنوبي دارد. بخش مركزي داراي پيسنگ هرسينين، با ويژگيهاي قارهاي و روند شمال باختري – جنوب خاوري است. بخش جنوبي داراي پيسنگ بازالتي با ستبراي 15 تا 20 كيلومتر است كه با پوسته گرانيتي محصور داشته است (بربريان، 1981).دادههاي لرزهاي نشان داده كه پوستة بازالتي خزر جنوبي از دو لاية اصلي تشكيل شده است. در بخش زيرين، سرعت عبور امواج P حدود 6/6 كيلومتر در ثانيه است و ويژگيهاي مشابه با پوستة اقيانوسي دارد. در بخش فوقاني سرعت امواج P حدود 5/3 تا 4 كيلومتر در ثانيه است و مشخصاتي شبيهلايه گرانيتي دارد (كوربانف، 1982).

تركيب شيميايي: آب خزر از نوع منيزيم، كلسيم و سولفات است و ميزان نمكهاي محلول آن بين 12 تا 13 گرم در ليتر است كه به تقريب يك سوم شوري آب درياهاي آزاد و اقيانوسهاست. شيرينترين بخش آب درياي خزر مربوط به نواحي نزديك به مصب رودخانة ولگا و شورترين بخش آن مربوط به خليج قرهبغاز بوده است كه در آن تبخير بر ورودي آب بر خليج فزوني دارد.

توان هيدروكربني خزر: نخستين گزارش مستند در بارة توان هيدروكربني خزر، به سدة سيزدهم ميلادي باز ميگردد. نفت، به طور رسمي در سال 1869 از بخش خشكي و در سال 1945 از بخش آبي باكو استخراج شد و تاكنون تعداد 21000 حلقه چاه در مناطق اكتشافي (خشكي و دريا) حفر شده است (موسوي، 1380). جدا از ميدانهاي نفتي خزر شمالي و خزر مياني، خزر جنوبي يكي از منابع اصلي اكتشاف و توليد نفت و گاز درياي خزر است. در خزر جنوبي، سنگ مخزن اصلي بهرهده Productive Series به سن پليوسن زيرين – مياني است. سنگ مخزن فرعي آن نهشتههاي ماسهاي سازند آپشرون به سن كواترنر پيشين ميباشد.

مطالعه ميكروفاسيس وتعيين محيط رسوبی نهشته‌های‌کربناتی‌کرتاسه‌در منطقه هفت قلعه- شمال‌خاوراراک-

مطالعه ميكروفاسيس وتعيين محيط رسوبی نهشته‌های‌کربناتی‌کرتاسه‌در منطقه هفت قلعه- شمال‌خاوراراک-

  دكترپروانه روزبهاني، مدرس دانشگاه آزاد اسلامي خرم آباد-دكتريعقوب لاسمي ،مدرس دانشگاه تربيت معلم تهران /  مهندس جباري، دانشگاه‌آزاد تهران شمال


مقدمه

جهت تعيين محيط رسوبي و رخساره ‌هاي ميکروسکوپی نهشته‌هاي‌كربناتي كرتاسه‌منطقه مورد مطالعه‌پس ازجمع‌آوري اطلاعات ومطالعات صحرايي 3 برش زمين شناسي مناسب انتخاب وازآنها450 نمونه برداشت گرديد .اين نمونه‌ها پس ازانتقال‌به شرايط آزمايشگاهي‌و تهيه مقاطع نازك‌درصدونوع عناصر آلوكم وارتوكم آنها بطور دقيق شناسايي ونام‌گذاري سنگهاي كربناته بر اساس تقسيم‌بندي دانهام  (Dunham, ) صورت گرفت.تقسيم بندي ميكروفاسيس‌ها به روش لاسمي و كاروزي (Lasemi and Carozzi, ) و كاروزي (Carozzi,) انجام شده است. سپس با بررسي تغييرات عمودي رخساره‌ها (شكل2‌ )و مقايسه با محيطهاي رسوبي امروزي و قديمي براي مثال لاسمي 1379 ،(Carozzi,,Tucker and Wright,, Lasemi,,Wright and Burchette ) محيط رسوبي‌منطقه موردمطالعه شناسايي گرديد.

.موقعيت جغرافيايي مقاطع مورد مطالعه

مقاطع موردمطالعه در 35 كيلومتري شمال خاور اراك با  موقعيت جغرافيايي به شرح ذيل واقع   مي باشند

الف: مقطع اول واقع در بخش مركزي منطقه موردمطالعه با مختصات جغرافيايي  " 977: َ15: º50 طول خاوري و  " 086 : َ05: º34 عرض شمالي

ب: مقطع دوم واقع در جنوب خاوري منطقه موردمطالعه با مختصات جغرافيايي "884 َ28 º50   طول خاوري و "656 َ02 º34 عرض شمالي.

ج: مقطع سوم واقع در شمال  خاوري منطقه موردمطالعه با مختصات جغرافيايي  " 968 َ 20 º50  طول خاوري و " 391 َ10 º34 عرض شمالي.

ويژگيهاي سنگ چينه‌اي مقاطع مورد مطالعه

بر اساس مطالعات صورت گرفته ،بخش عمده

 نهشته هاي‌ مقاطع‌موردمطالعه شامل‌سنگ‌آهكهاي

 اربيتولين دار نازك لايه تا توده‌اي كرم تا خاكستري رنگي است  كه بر اساس مطالعات فسيل شناسي دقيق در محدوده زماني بارمين تا آلبين قرار مي‌گيرد ودر برگيرنده مجموعه زيستي از روزن بران كف زي، جلبكهاي قرمز و سبز و قطعات ماكروفسيل مي‌باشند که به خوبي معرف رخساره اورگونين است..اين نهشته ها به واسطه چندين متر كنگلومرا و ماسه سنگ قرمز تيره تا قهوه اي رنگ با دگرشيبي زاويه دار برروي  شيل و ماسه‌سنگ هاي تيره رنگ متعلق به گروه شمشک و با ناپيوستگي فرسايشي زير سنگ آهك هاي ضخيم لايه تا توده اي مربوط به سنومانين قرار دارد.

 رخساره‌هاي ميكروسكوپي شناخته شده و محيط رسوبي مربوط به‌آنها

بر اساس مطالعات صورت گرفته برروي برشهاي زمين شناسي مختلف در منطقه مورد مطالعه ، بطوركلي ميكروفاسيس هاي‌كربناتي ذيل قابل شناسايي است كه در سه گروه محيطي سدي ،لاگون و درياي باز قرار  مي گيرند.(شكل 2)

)Ooid grainstone-۱گرينستون ااييدي (

اجزاي اصلي اين رخساره ميكروسكوپي را اُاُنيدها (در نمونه‌هاي مختلف بين 30 تا 50 درصد متغير است) به همراه سيمان اسپاري تشكيل مي‌دهند. اُاُنيدها غالباً تك لايه‌اي تا دو لايه‌اي بوده، هسته مركزي در بيشتر آنها دانه‌هاي اسكلتي و بعضاً دانه‌هاي تخريبي كوارتز و اينتراكلاست مي‌باشد. از عناصر فرعي در اين رخساره  مي‌توان به اينتراكلاست ها (15-10 درصد)، دانه‌هاي اسكلتي (20-15 درصد) اشاره نمود. دانه‌هاي اسكلتي در اين رخساره نيز شامل ميليوليد ، اكينودرم، جلبك سبز، بريوزوا، تكستولاريا ، گاستروپد، روديست و فرامينفركف‌زي با پوسته آگلوتينه مي‌باشد.محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي سدي كربناته است .. (شکل3A)

. Bioclast grainstone-۲گرينستون بيوكلاستي(

اجزاي اصلي اين رخساره ميكروسكوپي را دانه‌هاي اسكلتي (در نمونه‌هاي مختلف بيش از  55 درصد است) به همراه سيمان اسپاري ريزبلور تشكيل مي‌دهند. از دانه‌هاي اسكلتي اين رخساره مي‌توان به تكستولاريا، ميليوليد، گاستروپد، اكينودرم ، خرده هاي روديست و ساير فرامينفر كف زي اشاره نمود. از عناصر فرعي اين رخساره ميكروسكوپي نيز مي‌توان به اُاُئيد (15-10 درصددر برش 2) پلوئيد (15-10 درصددر برش 3) و دانه‌هاي تخريبي كوارتز اشاره نمود. در برخي نمونه‌هاپديده دولوميتي شدن در اين رخساره ديده مي‌شود. محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي سد كربناته است. (شكل3B)

)Bioclast Lime Mudstone-۳ گل سنگ آهکی بيوكلاستي (

اجزاي تشكيل دهنده اين رخساره ميكروسكوپي را زمينه ميكريتي به همراه مقدار كمي دانه‌هاي اسكلتي شامل : ميليوليد، تكستولاريا،  گاستروپد، اكينودرم، و دانه‌هاي تخريبي كوارتز (6-5 درصد) تشكيل مي‌دهند. محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي لاگون با انرژي پائين در نظر گرفته مي‌شود(شکل3C).

)Bioclast wackestone-۴وكستون بيوكلاستي

اجزاي اصلي اين رخساره ميكروسكوپي را دانه‌هاي اسكلتي (در نمونه‌هاي مختلف بين 20 تا 35 درصد متغير است) به همراه زمينه ميكريتي تشكيل مي‌دهند. دانه‌هاي اسكلتي شامل: اربيتولين، ميليوليد ، تكستولاريا ، گاستروپد، خرده روديست، جلبكهاي سبز و خرده اكينودرم مي‌باشد، از عناصر فرعي اين رخساره ميكروسكوپي نيز مي‌توان به دانه‌هاي تخريبي كوارتز (حدود 10 درصد در برش 2) اينتراكلاست (15-10 درصد در برشهاي 1و3) ، پلوئيد (10 درصد در برش 1) اشاره نمود محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي لاگون است.) 3D).

)Bioclast packstone-۵پكستون بيوكلاستي

اجزاي اصلي اين رخساره ميكروسكوپي را دانه‌هاي اسكلتي (در نمونه‌هاي مختلف بين 30 تا 60 درصد متغير است) به همراه زمينه ميكريتي تا سيمان ميكرواسپاري تشكيل مي‌دهند. دانه‌هاي اسكلتي شامل : ميليوليد، تكستولاريا، اربيتولين، اكينودرم ، گاستروپد، جلبكهاي سبزو ... مي‌باشد. از عناصر فرعي همراه اين رخساره نيز مي‌توان به پلوئيد، (15-10 درصد در برشهاي 1و2) اينتراكلاست (15-10 درصد) و دانه‌هاي تخريبي كوارتز (حدود 15 درصد در برش 1) اشاره نمود. محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي لاگون است. (شکل3E).

(Bioclast pelloid packstone)-۶ پكستون پلوييدي بيوكلاست دار 

اين رخساره ميكروسكوپي در برش زمين‌شناسی3 گسترش  زيادي دارد. اجزاي اصلي اين رخساره ميكروسكوپي را پلوئيد (حدود 30 درصد) و دانه‌هاي اسكلتي (25-20 درصد) به همراه زمينه ميكريتي تا سيمان ميكرواسپاري تشكيل مي‌دهند. دانه‌هاي اسكلتي  شامل اربيتولين، تكستولاريا، ميليوليد ، اكينودرم، گاستروپد، خرده دوكفه‌اي، جلبكهاي سبز و ... مي‌باشد. از عناصر فرعي اين رخساره نيز مي‌توان به دانه‌هاي غيراسكلتي اينتراكلاست (5-3 درصد) اشاره نمود. محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي لاگون است. (شکل3F).

)Bioclast lime mudstone-۷گل سنگ آهکی بيوكلاستي(

 اجزاي تشكيل دهنده اين رخساره ميكروسكوپي را زمينه ميكرايتي به همراه مقدار كمي (7-5 درصد) دانه اسكلتي مركب از اكينودرم، خرده روديست استراكد،‌گاستروپد، اسپيكول اسفنج و فرامينفر با پوسته هيالين تشكيل مي‌دهند. ميانگين درصد زمينه ميكرايتي در اين رخساره به حدود 95 درصد مي‌رسد. محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي محيط آرام(عميق ترين بخش درياي باز) است. (شکل3G).

۸-پكستون بيوكلاستي(Bioclast packstone)

. اجزاي اصلي اين رخساره را دانه‌هاي اسكلتي(در نمونه‌هاي مختلف بين 35 تا 50 درصد متغير است) به همراه زمينه ميكريتي تا سيمان ميكرواسپاري تشكيل مي‌دهند. وفور اكينودرم، خرده روديست و آثاركرم و بريوزوا در اين رخساره قابل توجه مي‌باشد. از عناصر فرعي اين رخساره ميكروسكوپي نيز مي‌توان به اينتراكلاست (5-8 درصد) پلوييد (2-3 درصد) و ااييد حدود يك درصد اشاره نمود. محيط تشكيل اين رخساره ميكروسكوپي جلوي سد به سمت درياي باز است. (شکل3H).

 

نتيجه گيري

۱-نهشته هاي كربناته كرتاسه منطقه مورد مطالعه شامل رخساره‌هاي ميكروسكوپي :وکستون بيوکلاستی ،پکستون بيوکلاستی ، پکستون پلوييدی بيوکلاستی ،گرينستون ااييدی ،گرينستون بيوکلاستی، گل سنگ آهکی بيوکلاستی مي باشد.

۲-با توجه به شرح رخساره‌ها و نوع محيط رسوبي مربوط به هر يك مي‌توان مشاهده نمود كه نهشته‌هاي كربناته كرتاسه در منطقه بطوركلي از رويهم قرارگيري رخساره‌هاي سدي، لاگون (تالاب) و درياي باز پديد آمده است.

۳-تغييرات عمودي رخساره‌ها در طي نهشته شدن اين رسوبات حاكي از نوسانات سطح دريا در هنگام رسوب‌گذاري است.

۴-رخساره هاي محيط لاگون معرف محيط با انرژي كم تا متوسط ، رخساره‌هاي محيط سدي معرف محيط با انرژي نسبتا زيادي و رخساره هاي محيط درياي بازداراي انرژي كمتري نسبت به رخساره هاي گرينستوني مي باشد

۵-با توجه به شرح رخساره ها و ويژگيهاي آنها مي توان  محيط و مدل رسوبي رمپ حاشيه داررا براي نهشته هاي كرتاسه منطقه مورد مطالعه پيشنهاد نمود.


چکيده

به منظور تعيين رخساره ميكروسكوپي و محيط رسوبي نهشته‌های کربناتی کرتاسه در منطقه هفت‌قلعه )35 کيلومتری‌ شمال خاورشهراراک(3 برش زمين شناسی مناسب از آن انتخاب و بررسی شدند: در شمال خاور، جنوب خاور و ديگری در مرکز منطقه مورد مطالعه.

 اين نهشته ها با همبری آشکار دگرشيبی زاويه‌دار بر روی شيل و ماسه سنگهای تيره رنگ متعلق به گروه شمشک و باناپيوستگي فرسايشي زير سنگ آهک‌های ستبرلايه تا توده‌ای سنومانين قرار دارد و هم ارز رخساره ا ورگونين(Urgonian facies) مي باشد.نتايج كلي حاصل از مطالعه رخساره های ميکروسکوپی برش هاي مورد مطالعه  نشان داد که  بخش کربناتی نهشته‌های کرتاسه از  8رخساره ميکروسکوپی  شامل :وکستون بيوکلاستی ،پکستون بيوکلاستی ، پکستون پلوييدی بيوکلاستی ، گل سنگ آهکی بيوکلاستی ، گرينستون ااييدی ،گرينستون بيوکلاستی ساخته شده است  که در سه گروه محيطی سدی(Barrier)، لاگون(Lagoon) و دريای باز (Open Marine)قرار می‌گيرند.بررسي توالي‌هاي ميكروفاسيسي نيزموجب ارائه مدل رسوبي به صورت درياي كم عمق تا نسبتا عميق كربناته ازنوع رمپ‌هاي پرشيب شده است.

كلمات كليدي: هف قلعه - ميكروفاسيس - محيط رسوبي - رخساره ا ورگونين – كرتاسه-رمپ


Microfacies and depositional environment carbonate deposits of cretaceous In Haft ghalleh area (Northeast Arak )

Abstract:

In order to determination Microfacies and depositional Environment carbonate deposits of cretaceous In haftghalleh area (35 km of Northeast arak ) ,3 stratigraphic sections were measured: in northeast area,southeast area and center of area. this deposits overlie on dark sandstone &shale(shemshak group) with angular unconformity and underlies disconformably thick bedded to massive limestone of Cenomanian and involve Urogonian facies.The result of  Microfacies  studies  show that carbonate part of Cretaceous sediments consist 8 Microfacies : Bioclast wackestone, Bioclast packstone, Bioclast pelloid packstone, Bioclast Lime Mudstone ,Ooid grainstone- Bioclast grainstone which indicate Lagoon - Open marine & Barrier environment.the sedimentological model in the region is interpretated tobe a shallow to deep water within rampic epicontinental platform.

Key words:  Haftghalleh, Microfacies , depositional Environment , Urogonian facies, Cretaceous,ramp

 


منابع

-Dunham, R.J. (1962): Classification of Carbonate Rocks according to depositional texture. Am, Asso, Petrol, Geologists, Mem, I , Tulsa, Okla, pp. 108-121.

-Folk, R. L. (1962) :Spectral subdivision of limestone types,in Ham,W.E.,ed, Classification of Carbonate Rocks-A Symposium: Am.Asso. Petrol. Geologist Memoir 1,pp.62-84

-Folk,R.L.(1980):Petrology of Sedimentary rocks ,Hemphills,Austin  Texas,182p.

-Lasemi ,Y.,Carozzi ,A.V.(1981):Carbonate microfacies and depositional  environments of the Kinkaid Formation(Upper Mississippian) of the lllinois basin ,U.S.A.Vlll congreso geologico Actas ll:357-384.

-Lasemi,Y.,(1995):Platform Carbonates of the Upper Jurassic Mozdoran  Formation in the Kopet Dagh Basin,NE Iran-facies,palaeoenvironments and  sequences .j.Sediment. Geol.,99:151-164.

 

 

 

گسل‌هاي زمين‌لرزه‌اي

گسل‌هاي زمين‌لرزه‌اي

با مروري بر تاريخچة لرزه‌خيزي ايران ديده مي‌شود كه كشور ايران يكي از نواحي لرزه‌خيز دنيا است. در بخش بيشتر ايران، لرزه‌خيزي در ارتباط مستقيم با تجديد فعاليت گسل‌هاست و بيشترين تكاپو‌هاي لرزه‌خيزي در امتداد گسل‌هاي فعال روي داده است.به گفتة ديگر، بسياري از زون‌هاي داراي گسل‌هاي عمده و همبري‌هاي زمين‌ساختي غير عادي، داراي نا‌آرامي‌هاي لرزه‌اي بوده و زمينلرزههايي را به وجود ميآورند.

گفتني است حركات لغزشي در امتداد گسل‌ها، ممكن است از نوع خزش آرام و بدون زمين‌لرزه باشد.گسل زمين‌لرزه‌اي، نوعي شكستگي زمين است كه در اثر زمينلرز‌ه كم ژرفا توليد شده باشد و به طور كلي با تجديد حركت دوبارة گسل‌هاي پيشين همراه هستند. اين گونه گسل‌ها مي‌توانند دربارة سازوكار رهاسازي انرژي لرزه‌اي در طي زمين‌لرزه و نيز تنش‌هاي ناحيه اطلاعات لازم را بدهند.بيشتر گسل‌هاي زمين‌لرزه‌اي شناخته شدة ايران، طولي بيش از 40 كيلومتر د‌ارند و همة آنها با زلزله‌هاي مخرب با بزرگي بيشتر از 7 ، همراه‌اند.در تمام حالتها، جهت گسل‌هاي زمين‌لرزه‌اي ايران گوياي جهت فشاري در راستاي NNE-SSW است كه با جهت حركت شمال خاوري صفحة عربستان هماهنگي دارد.

گسلهايي كه برخوردار از يك يا چند ويژگي زير باشند، گسلهاي جُنبا يا گسلهايي با توانايي جنبش به حساب ميآيند (بربريان و همكاران، 1364) :

* كانونيابي رو مركز زمينلرزههاي بزرگ در مكاني از درازاي گسل و يا در فراديوارة آن * گسلش در نهشتههاي كواترنري پسين

* داشتن ديوارة حفظ شده

* داشتن ريزلرزههاي زياد كه با شبكة كامل و بستة لرزهنگاري محلي با خطاي كم در كانونيابي روي زمين و ژرفي و زمانگيري يكنواخت برداشت ميشوند.

* داشتن بستگي به يك گسل شناخته شدة جُنبا.نام و بعضي ويژگيهاي گسلهاي ايران با پيشينة لرزهخيزي در جدول زير خلاصه شده است (گزارش ملي زلزله). جدول

 

زمین شناسی دریاچه های ارومیه/بختگان طشک/تاروهویر و پریشان

درياچههاي ايران

درياچة اروميه

درياچة اروميه كه در گذشته «چيچست» و «كبودان» نام داشته بزرگترين و شورترين درياچة دائمي ايران و يكي از درياچههاي فوق اشباع از نمك دنيا است كه از اين نظر با درياچة بزرگ نمك Great Salt Lake آمريكا شباهت دارد.

درازاي آن 140 و پهناي آن ميان 15 تا 50 كيلومتر و مساحت آن بين 5000 تا 6000 كيلومترمربع (بر حسب ميزان بارش و تبخير) است. به باور فورون (1941)، در پليو – پليستوسن، درياچة اروميه تا تبريز و مراغه گسترش داشته است. اين درياچه در يك فرونشست كم ژرفاي وسيع با ميانگين ژرفاي 6 متر قرار گرفته است. ولي ژرفترين نقطة آن با 13 متر عمق در گوشة شمال باختري جاي دارد. سطح آن نسبت به سطح آب درياهاي آزاد، 1300 متر بالاتر قرار دارد. در اين درياچه بيش از 102 جزيره وجود دارد كه شكل و اندازة آنها با ميزان بارش سالانه تناسب دارد.

 در بين اين جزايركوچك و بزرگ، شبه جزيرة اسلامي (شاهي) بزرگترين آنها است كه در سالهاي پر بارش به صورت جزيره درميآيد. بر خلاف جزيرة اسلامي كه از سنگهاي آتشفشاني پليوسن است، ديگر جزاير، نهشتههاي فليش گونة كرتاسة زيرين و يا سنگ آهكهاي ريفي زمان ميوسن (سازند قم) هستند. سطح حوضة آبريز درياچه حدود 50000 كيلومترمربع است. زرينهرود، سيمينهرود، زولايچاي و آجيچاي از رودهاي عمدة وارده به درياچه هستند. از ميان رودهاي گفته شده،‌ آجيچاي از رسوبهاي نمكي نئوژن خاور تبريز عبور ميكند و در حمل مقدار قابل ملاحظهاي نمك به درياچه نقش دارد.اگرچه در گزارشهاي قديمي (گونتر، 1899 و بوبك، 1934)، درياچة اروميه را باقيماندة درياي مديترانه دانستهاند ولي از نگاه زمينشناسي، اين حوضه حاصل عملكرد سامانههاي گسلهاي فشاري مانند گسل تبريز و زرينهرود است كه در سيستم آبگيري آن نقش اساسي داشتهاند. از نگاه زمينساختي صفحهاي، به باور مكنزي (1972 و 1976) درياچة اروميه، در قسمتي از پهنة خرد شدة بين صفحههاي عربستان و ايران و ريزصفحههاي ايران و تركيه قرار گرفته و ميتوان آن را نوعي درياچة زمينساختي دانست كه كوههاي بلندي آن را در بر گرفته است.حدود 35 تا 40 متر نهشتههاي نرم درياچهاي بر روي پيسنگ سخت شدة كرتاسة زيرين و يا سنگآهكهاي مارني ميوسن (سازند قم) قرار گرفته كه با ويژگيهاي كنوني، سن درياچه را 30 تا 40 هزار سال تعيين ميكند. ولي بر اساس پادگانههاي درياچهاي پيرامون آن، سن درياچه را 400 تا 500 هزار سال برآورد ميكنند.نمونههاي گرفته شده از رسوبات نرم بستر، نشانگر رديفي از رسوبات هولوسن است كه قسمتهاي زيرين آن بازگوي محيطهاي ديرينهPaleoenviroment از نوع كويري Playa و يا كفةگلي Mud flat است. بررسي دانههاي گرده موجود در رسوبات درياچه نشان ميدهد كه در طول عمر درياچه، شرايط خشك اقليمي نيز وجود داشته است.بيشتر نهشتههاي درياچه از نوع شيميايي است. وجود بعضي لايههاي نازك تخريبي (كوارتز، كلسيت، پلاژيوكلاز، كائولينيت) نشانگر تغيير موقتي آب و هوا و شوري درياچه است.

از رسوبهاي شيميايي درياچه، آراگونيت بيشترين مقدار را دارد كه به صورت تيغههاي نازك و منظم و يا نامنظم است. ژيپس به صورت لايههاي مستقل و بلورهاي درشت در گل و لاي رشد كرده و تشكيل آن در زماني بوده كه سطح آب به حداقل رسيده است. كلسيتهاي موجود آوارياست و همراه آب رودها به درياچه رسيدهاند و تغيير مقدار آن نسبت به كوارتز، نمايانگر تغييرات آب و هوايي است. گاهي در رسوبات درياچهاي گل و لاي دولوميتي هم وجود دارد كه ممكن است به شيوة جانشيني تشكيل شده باشند. نمك طعام و فلدسپارهاي پتاسيمدار كاني فرعي هستند. اگرچه در نهشتههاي كف ائوليت ديده نشده، ولي در كرانة باختري درياچه، ائوليت در حال تشكيل است. در اين نهشتهها، اثري از خاكسترهاي آتشفشاني ديده نشده است. در ضمن نمك مجزا هم ديده نشده كه نشان ميدهد درياچه هيچگاه به طور كامل خشك نشده است.

آب درياچة اروميه با pH از 2/7 تا 6/7 از نوع كلريدسديم، منيزيم و سولفات سديم و در حالت زيرقليايي است. تغيير شوري آب، رابطة عكس با ژرفاي درياچه دارد و با افزايش ژرفا، شوري كمتر ميشود. ميزان شوري آن در هنگام پرآبي 220 گرم در ليتر و در تابستان تا 280 گرم در ليتر افزايش مييابد. سطح آب در فصول مختلف تا يك متر در نوسان است و به همين دليل در مواقع پر آبي بخشهايي از ساحل آن به زير آب ميرود. به رغم شوري زياد، جلبكهاي سبز مانند Dundella ، سختپوستان Artemia salina و باكتريها از موجودات زندة درياچههستند. اين جانداران در دوام درياچه نقش مؤثر دارند و از نابودي آن جلوگيري ميكنند.مطالعات اكتشافي انجام شده براي استحصال نمك از درياچة اروميه نشان داده است كه مجموع تهنشست جامد درياچه به بيش از 5 ميليارد تن ميرسد. در اين ميان، پتاسيم بر حسب O2K حدود 27 ميليون تن و بر حسب سولفات پتاسيم حدود 60 ميليون تن، منيزيا 244 ميليون تن، بروميد حدود 28 تن و ليتيم حدود 250 تن برآورد شده است (سازمان صنايع و معادن آذربايجان غربي، 1380) بنابراين، پس از مطالعات فرآوري، استحصال نمكهاي درياچة اروميه با احداث حوضچههاي تبخير خورشيدي و كارخانة فرآوري امكانپذير است.

درياچة بختگان – طَشك

درياچههاي بختگان و طشك دو فرونشست ميانكوهي هستند كه ارتفاع آنها از سطح درياي آزاد حدود 1558 متر است. درياچة بختگان كه در باختر نيريز قرار داردو به صورت يك فروافتادگي كشيده به طول تقريبي 70 تا 100 كيلومتر است كه روند شمال باختر – جنوب خاور دارد و سطح زير پوشش آن حدود 2000 كيلومترمربع است. سواحل اين درياچه با رسوبات سفيدرنگ تبخيري پوشيده شدهاند ولي در سواحل نزديك به سنگهاي افيوليتي، رنگ تيرهتر است.

 درياچة طَشك با وسعت تقريبي 800 كيلومترمربع در شمال باختري درياچة بختگان و 160 كيلومتري خاور شيراز قرار دارد. تنها راه ارتباطي اين دو درياچه، از طريق دلتاي رودكُر است كه بخشي از آن به درياچة بختگان و بخش ديگر به درياچة طشك ميريزد. تعدادي جزيره و شبه جزيرة كوچك و بزرگ از جنس راديولاريت، سنگهاي پلاژيك و آهكهاي سروك در اين دو درياچه وجود دارند كه مهمترين آنها جزاير نرگس و گنبان (در درياچة طشك) و جزيرة مناك در درياچة بختگان است كه مساحت آنها، تابع شرايط بارندگي سالانه است. بلندترين نقطة جزيرة گنبان 1734 متر از سطح دريا است كه از سطح درياچه حدود 185 متر بلندتر است. درياچة طشك ژرفايي كمتر از بختگان دارد و در فصول خشك، ارتباط آن با بختگان قطع ميشود.

تأمين كنندة اصلي آب اين دو درياچه، «رودكُر» است كه از كوههاي برآفتاب و موسيخاني، در 50 كيلومتري جنوب باختري دهبيد سرچشمه ميگيرد و در شمال باختري مرودشت، پس از يكي شدن با رود شادكان (شادكام)، و عبور از دشت مرودشت به درياچهها ميريزد. از طريق چشمه سارها كه از سنگآهكها و دولوميتهاي پيرامون درياچه سرچشمه ميگيرند نيز مقدار قابل توجهي آب وارد درياچهها ميشود.تركيب شيميايي آب دو درياچه از نوع كلريدسديم، كلريدمنيزيم، سولفات سديم (4SO 2Na 2MgCl، (NaCl ميباشد. (شكل 10-2)

از نظر زمينساختي و خاستگاه بايد گفت كه اين دو درياچه نواحي گود فرونشست نيريز – مرودشت هستند كه در تشكيل آنها، گروهي از گسلهاي راندگي، با روند شمال باختري – جنوب خاوري نقش دارند و بر اساس دانستههاي موجود، پارهاي از آنها، مانند راندگي بختگان، در دورة كواترنر فعال بودهاند. ژرفاي بسيار كم درياچهها و نبود پادگانههاي درياچهاي كهن، درك زمان تشكيل درياچه را ناممكن ساخته، ولي كرينسلي (1970) به زمان پليستوسن پسين (همزمان با دورة يخچالي وُرم) باور دارد. چنين زماني با جنبشهاي كوهزايي چرخة پاياني آلپ كه با فراخاست همراه بوده همخواني دارد.بررسيهاي اكتشافي انجام شده براي استحصال پتاسيم و منيزيم، رضايتبخش نبوده است

درياچههاي تار و هَوير

درياچههاي زمينساختي تار و هوير در 30 كيلومتري خاور شهرستان دماوند، از جمله درياچههاي آب شيرين كوهستاني هستند كه در ارتفاع بيش از 2900 متر از سطح دريا قرار دارند و راه ارتباطي آنها، جاده ماشين روي دماوند – درياچة تار است. اين دو درياچه در فاصلة حدود 500 متري از يكديگر قرار دارند. بيشترين درازاي درياچة تار 3/1 كيلومتر و ميانگين پهناي آن 400 متر و درازي درياچة هوير حدود 900 متر و ميانگين پهناي آن 150 متر است.

 دو درياچه بر روي هم نزديك به 7/0 كيلومترمربع وسعت دارند. سرشاخة آبهايي كه به اين درياچهها ميريزند، چشمهساران كوههاي قرهداغ، سياهچال و شاهنشين در شمال و آبراهههاي فصلي از جنوب است كه قسمتي ازآب آنها وارد درياچهها ميشود و قسمتي ديگر، آب رودهاي تار و هوير را تأمين ميكنند.در بارة چگونگي تشكيل اين دو درياچه، زمينشناسان (اشتال، 1897، آلنباخ، 1972، شهرابي، 1373) ديدگاه واحدي دارند. شواهد زمينشناسي پيرامون دو درياچه سبب شده تا آنها بر اين باور باشند كه در شكلگيري دو درياچه، عملكرد توأم راندگي مُشا – فشم (آبيك، فيروزكوه، شاهرود) و كوه لغز پهلوي جنوبي درياچه (زرينكوه) نقش اساسي داشتهاند. بدينسان كه حركات جوان اين راندگي در زمان كواترنر، سبب رانش به نسبت بزرگي از زرينكوه (رشته كوههاي جنوب درياچه) شده و با ايجاد پشتهاي به بلنداي بيش از 50 متر، سدي طبيعي در برابر روان آبهاي سطحي ايجاد و شرايط لازم براي انباشت آب فراهم آمده است. تيپ شيميايي آب درياچة تار، بر اساس مطالعات (لوفلروين، 1950) از نوع كلسيم، منيزيم، كربنات )3 –MgCO 3 (CaCOاست.

درياچة پريشان (فامور)

درياچة پريشان يا فامور، در 15 كيلومتري جنوب خاوري شهرستان كازرون قرار داد و نام درياچه از كوه فامور، در شمال خاوري آن گرفته شده است. آب درياچه شيرين است و بخش بيشتر آن، از آبراهههايي است كه از كوه فامور سرچشمه ميگيرند و بخشي نيز از منابع زيرزميني تأمين ميشود. ژرفاي كم درياچه سبب ميشود كه در فصول خشك بخشي از آن زير پوشش نهشتههاي تبخيري قرار گيرد. درياچة پريشان با حدود 43 كيلومترمربع وسعت، در فرونشست كم ژرفايي تشكيل شده كه از سطح دريا حدود 820 متر بلندتر است و در پيرامون آن رخنمونهاي مرتفع از واحدهاي سنگچينهاي زاگرس ديده ميشود كه به سن كرتاسة پسين تا كواترنر است. از ديدگاه ساختاري و زمينشناسي، درياچة فامور در پهنة زاگرس چين خورده قرار گرفته. شهرابي (1373) بر اين باور است كه حركتهاي جوان گسل فعال كازرون و گسلهاي وابسته كه در فاصلة كمي از درياچه قرار دارند، در شكلگيري فرونشست كازرون و لغزش سازند نامقاوم گچساران نقش داشتهاند. نامبرده وجود چندين زمينلغز از سازند گچساران را تأييدي بر نظر خود ميداند.

گسل‎هاي البرز باختري و آذربايجان

گسلهاي البرز باختري و آذربايجان

گسل اروميه – زرينهرود: روند عمومي اين گسل شمال باختري – جنوب خاوري است كه از ماكو آغاز و پس از عبور از كنارة باختري درياچة اروميه به رودخانة زرينهرود ميرسد. فروافتادگي درياچة اروميه مديون حركت اين گسل است (شكل 9-2).روند عمومي آن هماهنگي با گسلهاي پركامبرين دارد، ولي نقش آن در زمان پركامبرين دانسته نيست. در هر حال، در نتيجة عملكرد اين گسل، نواحي باختر درياچة اروميه به فرابومهاي پركامبرين تبديل شدهكه در بعضي نقاط تا پرمين ادامه داشته است.

در باختر اين گسل، ستبراي رسوبات پرمين به چندين هزار متر ميرسد و نشانگر آن است كه در زمان پرمين، حوضة عميقي در باختر اين گسل وجود داشته است. در رخداد سيمرين جوان، بار ديگر در اثر عملكرد اين گسل باختر درياچة اروميه به فرابوم بلندي تبديل شده كه با حذف رسوبات ژوراسيك – ترياس همراه بوده است. بررسي تاريخچة زمينشناسي نواحي محدود به اين گسل نشان ميدهد كه حركات آن بيشتر از نوع قائم بوده و چگونگي حركت افقي اين گسل مشخص نيست. وجود بازانيت، لوسيتيت و تفريت در حاشية باختري درياچة اروميه و به سن 8/7 ميليون سال (معين وزيري و امين سبحاني، 1365) و نقش اين گسل در شكلگيري درياچة اروميه در 6500 تا 8500 سال قبل (شهرابي، 1981) نتيجة جوانترين حركتهاي اين گسل دانسته شده است.

گسل آستارا (تالش) : گسل تراديس آستارا، يكي از گسلهاي شمالي – جنوبي ايران است كه در طول 1400 كيلومتر از ناحية آستارا تا قفقاز كشيده شده است. دربارة اين گسل دانستههاي زيادي در دست نيست ولي بدون شك در ريختشناسي ناحيه نقش بزرگي داشته و فروافتادگي درياي خزر در خاور آن بسيار آشكار است. ريختشناسي ناحيه، اشاره به عملكرد يك گسل معكوس با افت خيلي زياد بين ارتفاعات تالش و درياي خزر دارد به طوري كه، نهشتههاي پالئوزوييك را در كنار نهشتههاي جوان قرار ميدهد.سازوكار ژرفي اين گسل، نشانگر شيب بسيار ملايم صفحة گسل به سوي جنوب باختر است. اين گسل توان لرزهاي دارد و در زمينلرزههاي 1978 و 1953 قفقاز، سازوكار فشاري داشته است (بربريان، b 1976).

گسل تبريز: گسل تبريز يكي از ساختارهاي خطي ايران است كه در يك طول 100 كيلومتري از كوههاي ميشو (در باختر) تا بُستانآباد (در خاور) قابل رديابي است (شكل 9-12). بهترين اثر آن در بلا فصل شمال تبريز ديده ميشود به همين دليل گسل تبريز نامگذاري شده است. روند عمومي آن شمال 115 درجة شرق و شيب آن قائم است. به نظر بربريان (1977) بخش جنوبي اين گسل (دشت تبريز – صوفيان) حدود 40 متر فروافتاده، ولي نبوي (1355) از مقايسة كوههاي مرو و ميشو به يك جابهجايي راستگرد اعتقاد دارد.از صوفيان به سمت باختر، اين گسل پس از گذشتن از شهرستان خوي به طرف ماكو و سپس به كوههاي آرارات در تركيه ميرسد. ادامة جنوب خاوري آن كوههاي سلطانيه در جنوب شرق زنجان است كه ممكن است به گسل زفره – قم برسد (نبوي، 1355).

افتخارنژاد (1975)، گسل شمال تبريز را يكي از گسلهاي قديمي ايران ميداند كه از فروافتادگي زنجان – ابهر، شمال تبريز، شمال باختر آذربايجان گذشته و تا قفقاز ادامه مييابد. در زمان دونين زيرين، اين گسل منطقة آذربايجان را به دو بلوك تقسيم ميكرد. بلوك شمال خاوري فروافتاده و بلوك جنوب باختري، تا پايان كربنيفر فرابوم بوده است. بنابراين ممكن است فعاليت اين گسل از دورة دونين آغاز شده باشد، هرچند كه سن قديميتر آن محتمل است.

 اگرچه در شمال فرودگاه تبريز، سنگهاي ميوسن بر روي رسوبات آبرفتي كواترنري رانده شدهاند ولي، بررسي زمينلرزههاي تاريخي و 100 سال گذشتة تبريز، هيچ نشاني از فعاليت اين گسل ندارد. گفتني است كه بربريان (1977)، حركت دوبارة گسل همراه با زمينلرزهاي ويرانگر را محتمل ميداند.

گسل سلطانيه : گسل فشاري سلطانيه، گسلي است با درازاي حدود 140 كيلومتر و راستاي شمال باختري – جنوب خاوري كه از فاصلة 8 كيلومتري جنوب جنوب باختري شهر سلطانيه زنجان ميگذرد. شيب اين گسل به سمت جنوب باختر است و ديوارة فرسودة گسل را ميتوان به روشني در تمامي درازاي آن ديد. جنبشهاي فشاري گسل سلطانيه ممكن است در شكلگيري فرونشست ابهر – زنجان نقش داشته باشد. در ضمن احتمال دارد زمينلرزة سال 1803 ميلادي سلطانيه به سبب جنبش اين گسل باشد (بربريان b 1976)

گسلهاي البرز

گسل البرز : اين گسل در دامنة شمالي البرز، در طول 550 كيلومتر، از لاهيجان تا جنوب گنبدكاووس ادامه دارد. روند عمومي آن كم و بيش خاوري – باختري است ولي، به دليل خمش به سمت جنوب، بخش مياني آن، سيمايي كماني دارد. اگرچه در بيشتر گزارشها (نبوي، 1355، بربريان، 1983) شيب گسل البرز به سمت جنوب دانسته شده است ولي در نقشة زمينساخت خاورميانه (علوي، 1991) گسل البرز نوعي راندگي با شيب به سمت شمال است. در باختر لاهيجان، گسل چپگردي به نام گسل سفيدرود با روند شمال خاوري – جنوب باختري اين گسل را جابهجا كرده است.گسل البرز جداكنندة البرز از حوضة ترشيري حاشية جنوبي خزر است و اين احتمال وجود دارد كه اين گسل نشانگر محل تقريبي زميندرز تتيس كهن باشد. گسل البرز در ريختزمينساخت منطقه اثرگذار است. ياسيني (1970)، اختلاف ارتفاع رأس واحدهاي قارهاي پليوسن در دو سوي گسل البرز را حدود 1000 تا 1500 متر ميداند. ولي بربريان (1983)، به جابهجايي حدود 3000 متر طي 2 ميليون سال اعتقاد دارد. موسوي روحبخش (1380)، با توجه به حفاري نفتي در دو طرف گسل البرز، اين اختلاف ارتفاع را بين 1900 متر در خاور تا 2300 متر در باختر ميداند. بلوك شمالي اين گسل، در بيشتر زمانها حركت رو به پايين داشته است. شايد نخستين حركت رو به پايين در زمان ميوسن بوده كه در نتيجة آن رخسارههاي دريايي ميوسن (رخسارة خزر) در شمال اين گسل نهشته شدهاند. ولي آغاز فرونشيني ممكن است به زمان ژوراسيك برسد. در حال حاضر گسل البرز به شدت فعال به نظر ميرسد و احتمال دارد بسياري از زمينلرزههاي گيلان و مازندران نتيجة جابهجايي در طول اين گسل باشد (شكل 9-13).

گسل سمنان : گسل سمنان كه در شمال بلافصل اين شهر و در پهلوي شمالي كوه چنَدران قرار دارد، نوعي راندگي با روند شمال خاوري – جنوب باختري است كه به سمت جنوب جنوب خاوري شيب دارد. حركتهاي افقي گسل سمنان دانسته نيست، فقط در قسمت‏هايي اثرات راندگي با شيب به سمت جنوب در آن تشخيص داده ميشود. از نگاه نبوي (1355) ويژگيهاي چينهنگاري سنگي توالي پالئوزوييك (به ويژه دونين) دو سوي اين گسل تفاوت آشكار دارند، به گونهاي كه در بلوك جنوبي رخسارههاي ايران مركزي و در بلوك شمالي رخسارههاي البرز برونزد دارند، به همينرو گسل سمنان مرز بين دو پهنة ايران مركزي و البرز معرفي شده است. اگرچه درازاي اين گسل از دامغان تا گرمسار محتمل دانسته شده، ولي بهترين اثر آن تنها در كوه چندران ديده ميشود كه بيش از چند صدمتر درازا ندارد. با توجه به تدريجي بودن گذر ايران مركزي به البرز، پذيرش گسل سمنان به عنوان مرز اين دو پهنه چندان ساده نيست.

گسل مُشا – فشم : در دامنة جنوبي البرز، درحد فاصل آبيك – فيروزكوه – شاهرود – گسلي از نوع راندگي وجود دارد كه دست كم از زمان لياس (نبوي، 1355) تاكنون، بر حوضة رسوبي، ساختار كهن و به ويژه ريختزمينساخت امروز البرز اثر درخور توجه داشته است. گسل مُشا – فشم (دلنباخ، 1964، چالنكـو، b 1974)، راندگي اصلي جنوبي (لورنز، 1964)، راندگي ميگون – مشاء (آسرتو، 1966)، راندگي اصلي (كارتيه، 1971)، گسل آبيك- فيروزكوه- شاهرود (نبوي، 1355) نامهاي متفاوتي است كه به اين گسل داده شده است. گسل مورد سخن در حقيقت يك پهنة گسلي به پهناي حدود 10 كيلومتر و طول حدود 400 كيلومتر است. خط گسل موجدار است، در شمال باختري داراي روند WNW- ESE ميباشد. در بخش مركزي به تدريج خميده ميشود ولي در خاور، روند خاوري – باختري دارد. شيب صفحة گسلي، متناسب با نوع سنگهاي مجاور، بين 35 تا 70 درجه به سمت شمال متغير است. در حوالي لواسان (خاور تهران)، گسل شمال تهران به اين گسل ميرسد و به صورت واحد، به سمت خاور ادامه مييابند (شكل 9-14). آسرتو (1966)، اين گسل را از انواع ژرف و بنيادي البرز ميداند كه در بعضي نواحي بالا راندهUpthrust ، و در بعضي نقاط روراندهOverthrust است. اگرچه اشتوكلين (1968)، آخرين حركت اين گسل را به سن پليوسن – پليستوسن ميداند، ولي چالنكو (1974)، اين گسل را از نوع لرزهزا و زمينلرزههاي آه مبارك (1930) و زمينلرزة مشا (1955) را نتيجة رها شده انرژي در امتداد اين گسل ميداند.

گسل كندوان : يكي از گسلهاي عمده و به احتمال كهن البرز، گسل كندوان است كه روند باختر شمال باختر دارد و شيب صفحة گسلي حدود 30 تا 90 درجه به سمت شمال است. راندگي كندوان (آسرتو، 1966)، گسل كندوان (اشتالدر، 1971)، راندگي طالقان (ددوال، 1967)، روراندگي گرمابدر (آسرتو، 1966)، گسل برگشتة بايجان (آلنباخ، 1966)، گسل رود والار و شاهان دشت (در خاور دماوند) نامهايي است كه به بخشهاي مختلف اين گسل داده شده است.در ناحية كندوان، شيب گسل 30 تا 60 درجه به سمت شمال است (گلاس، 1965) ام‍‍ا به سوي باختر، در ناحية عَلَمكوه، شيب آن به 70 تا 90 درجه ميرسد. در ناحية انگوران (باختر زنجان) حركتهاي قائم اين گسل تا 1000 متر برآورد شده است. در حالي كه، در باختر انگوران حركت اين گسل افقي گزارش شده است. به نظر ميرسد كه گسل كندوان، مرز شمالي درياي ائوسن را مشخص كند.

گسل شمال تهران : در گسترة تهران، گسل‌هاي كوچك و بزرگ بسياري وجود دارد كه به طور عمده رديف‌هاي رسوبي ترشيري و كواترنري را بريده و جابهجا كرده‌اند. يكي از عمده‌ترين اين گسل‌ها، پهنة گسل شمال تهران است كه با راستاي خاوري – باختري در شمال تهران بين كوه و كوهپايه قرار دارد (شكل 9-15). نخستين بار ريبن (1955)، به وجود يك گسل اصلي و مهم در مرز ميان كوهپايه و توفيت‌هاي سبز سازند كرج ناحية تهران توجه كرد كه در اثر عملكرد آن، ارتفاعات البرز بر روي آبرفت‌هاي كواترنر تهران رانده شده است. چالنكو (1974) هم، اختلاف ارتفاع ناگهاني ميان تهران و بلندي‌هاي توچال را مديون حركت يك گسل عمده دانسته است. اين گسل با راستاي متوسط خاور - شمال خاوري و با درازاي 108 كيلومتر از لواسان و نيكنام ده (شمال خاور تهران) تا باختر وليان (باختر كرج) ادامه دارد كه كمي به سمت جنوب خميدگي دارد و شيب آن به سمت شمال است. مقدار شيب در نواحي مختلف متغير است و از 10 درجه تا 80 درجه اندازه‌گيري شده است. بهترين اثر گسل، در درة كن گزارش شده است. در اين محل، توفيت‌هاي سازند كرج، به عنوان فرا ديواره، به روي فرو ديواره‌اي از سازند هزار دره رانده شده‌اند.

 در خاور درة كن، نهشته‌هاي تراورتن در طول بخشي از گسل رخنمون پيدا كرده‌اند. بنا به گزارش چالنكو و همكاران (1974)، گسل شمال تهران از چند قطعه همپوشان en echelon تشكيل شده كه حركت امتداد لغز چپگرد دارند. مطالعات اخير قاسمي و همكاران (1381) نشان مي‌دهد كه پهنة گسلي واقع در شمال تهران، در واقع از يك گسل راندگي اصلي (گسل شمال تهران) و يك پهنة گسلي چپگرد معكوس تشكيل شده است كه از راستاي راندگي شمال تهران پيروي مي‌كنند. درازاي پهنة مورد نظر 62 كيلومتر است و از خاور به باختر از 7 قطعه به نام‌هاي گسل نيك نام دره، سبو كوچك، سوهانك، سوهانك – محموديه، دارآباد، سعادت‌آباد، گلاب‌دره – كن، باغ اناري و قطعه ازگيل‌دره تشكيل شده است. بخش عمدة اين قطعه‌ها مرز بين سازند كرج در فرا ديواره و سازند هزار دره در فرو ديواره را تشكيل مي‌دهند، اما در مواردي، قطعه‌هاي مذكور به طور كامل در درون سازند كرج يا سازند هزار دره و واحدهاي جوان‌تر قرار مي‌گيرند. خطي بودن اين قطعه گسل‌ها، با وجود توپوگرافي متغير، حكايت از شيب زياد سطح آنها دارد كه مولفة راستالغز آنها بر مؤلفة شيب لغز چيره است.

زمان آخرين حركت گسل شمال تهران، به سبب نداشتن سن دقيق نهشته‌هاي آبرفتي كواترنر دانسته نيست. گفتني است كه گسل شمال تهران از نوع لرزه‌زا است و پاره‌اي از زمين‌لرزه‌هاي تهران حاصل حركت زمين در امتداد اين گسل دانسته شده است.

گسل دامغان : گسل دامغان از 10 كيلومتري شمال شهر دامغان مي‌گذرد و با برش نهشته‌هاي كواترنري، معرف يك گسل كواترنري است (شكل 9-16). نخستين بار كرينسلي (1970)، 5/14 كيلومتر از طول گسل مذكور را مطالعه و آن را نوعي گسل نرمال با شيب به سوي جنوب همراه با فرو افتادن بخش جنوبي دانست.

بنا به گزارش بربريان و همكاران (1375)، درازاي اين گسل حدود 100 كيلومتر برآورد مي‌شود و از دو بخش بنيادي خاوري و باختري ساخته شده است. بخش خاوري (از شمال دامغان تا ده‌ملا)، به طول 53 كيلومتر، گاهي از ميان كنگلومراي چين‌خوردة نئوژن پسين و بادزن آبرفتي كهن و جوان كواترنر و گاهي در ميان سيلت‌هاي رسي كواترنري است، و بلوك جنوبي آن پايين افتادگي دارد. در بخش باختري گسل دامغان (از شمال دامغان تا گردنة آهوان) بلوك شمالي فرو افتاده و بلوك جنوبي معرف نوعي گسل فشاري با شيب به سوي جنوب است.هيچگونه داده لرزه‌خيزي از گسل دامغان در دست نيست. امكان دارد زمين‌لرزه‌هاي 22 دسامبر 856 ميلادي قومس و زمينلرزة 9 ژانوية 1982، نتيجة جنبش گسل دامغان باشد (بربريان،1363).

گسل عطاري : گسل عطاري از حدود 25 كيلومتري خاور سمنان آغاز و به سمت خاور تا حوالي روستاي قوشه ادامه مي‌يابد. علوي ناييني (1972)، اين ساختار خطي را نوعي گسل شمال خاوري – جنوب باختري با شيب به سوي جنوب خاور مي‌داند كه ضمن بريدن پهنة جام - آبخوري، نوعي گسل بنيادي است كه از زمان كامبرين تا كرتاسة پسين بر حوضه‌هاي رسوبي دو سوي خود اثر گذار بوده است. از نگاه علوي ناييني نقش اين گسل به گونه‌اي است كه مي‌توان آن را جداكنندة دو پهنة ساختاري – رسوبي البرز و ايران مركزي دانست (شكل 9-17). بربريان و همكاران (1375) گسل عطاري را نوعي راندگي كوتاه به طول 5/32 كيلومتر مي‌دانند كه سبب راندگي سنگ‌هاي سازند كرج (از سوي جنوب) برروي كنگلومرا، ماسهسنگ و مارن‌هاي ژيپس‌دار ميوسن و كنگلومرا و ماسهسنگ‌هاي پليوسن – پليستوسن (در شمال) شده است . هيچگونه داده سني و يا لرزه‌خيزي از راندگي عطاري در دست نيست. (شكل 9-17)

 

گسل‎هاي خاور و جنوب خاوري ايران

گسلهاي خاور و جنوب خاوري ايران

گسل نهبندان : نام اين گسل از شهرستان نهبندان، در 250 كيلومتري شمال زاهدان گرفته شده است. در اين ناحيه، چند گسل كم و بيش موازي با روند عمومي شمالي – جنوبي وجود دارد ولي چرخش پايانة شمالي به سوي باختر و پايانة جنوبي به سمت خاور سبب شده تا نسلهاي مختلف راندگي بر روي اين سيستم امتداد لغز سوار باشند.

دو گسل عمدة اين مجموعة گسلي، به نام گسل خاور «نـه» گسل باختر «نـه» نامگذاري شدهاند (شكل 9-10). در ناحية خونيك (جنوب نهبندان)، اين دو گسل به يكديگر ميرسند و به صورت يك گسل امتداد لغز واحد، به سمت جنوب ادامه مييابد، ولي در 50 كيلومتري شمال نصرتآباد، اين گسل بار ديگر دو شاخه شده و به سمت جنوب، به تدريج از هم دور ميشوند. به شاخة جنوب خاوري كه جداكنندة افيوليت خاور ايران از بلوك لوت است «گسل نصرتآباد» و به شاخة جنوب باختري، كه تا شمال آتشفشانهاي بزمان ادامه دارد «گسل كهورك» نام داده شده است (درويشزاده، 1380).

قديميترين سنگهاي متأثر از گسل نهبندان، سنگهاي دگرگوني پالئوزوييك – ترياس بلوك لوت هستند و در نتيجه سن اين گسل، قديميتر از ترياس است و به احتمال از زمان پركامبرين فعاليت داشته است ولي در زمان مزوزوييك به يك جدايش درون قارهاي تتيس جوان تبديل شده است. به گونهاي كه در شكلگيري حوضة فليشي و جايگيري پوستة اقيانوسي خاور ايران، نقش اساسي داشته ولي در حال حاضر زميندرز خاور ريزقارة ايران مركزي را تشكيل ميدهد. بُرش رسوبهاي كواترنري، نشانة حركتهاي جوان اين گسل است. كانون زمينلرزه 1928 نهبندان بر روي اين گسل قرار دارد. ويراني سال 1370 شهرستان نهبندان و روستاهاي شورك، سهلآباد و 000 مربوط به آخرين حركت گسل نهبندان است (بربريان، b 1976).

گسل بشاگرد : نام اين گسل از كوههاي بشاگرد در جنوب فروافتادگي جازموريان گرفته شده است. در اين ناحيه، دستهاي گسل طولي با روند تقريبي خاوري – باختري وجود دارد. يكي از درازترين آنها گسل بشاگرد است كه از كهنوج (شمال خاوري بندرعباس) شروع و ممكن است تا مرز پاكستان ادامه يابد. شايد اين گسل، ادامهاي از گسل اصلي زاگرس باشد، ولي مسئلة دوگانگي سن سنگهاي افيوليتي موجود در امتداد اين دو گسل، اين ديدگاه را پرسشآميز ميسازد. به ويژه آنكه، روند خاوري – باختري گسل بشاگرد با روندهاي شناخته شدة پركامبرين ايران يكي نيست.گفتني است كه همانند ديگر گسلهاي همزاد و همروند (گسلهاي فنوج، جنوب جازموريان و 000)، گسل طولي بشاگرد دست كم در زمان شكلگيري پهنة ساختاري – رسوبي مكران (مزوزوييك) به وجود آمده، ابتدا از نوع گسل نرمال بوده ولي پس از آغاز فرورانش پوستة اقيانوسي عمان و تشكيل منشورهاي برافزايشي به راندگيرو به شمال تبديل شدهاست.

گسل هريرود : تفاوتدر ويژگيهاي زمينشناسي دو سوي رودخانة هريرود (مرز ايران – افغانستان) و رودخانة تجن (مرز ايران و تركمنستان) سبب شده تا به ناپيوستگي زمينشناسي موجود بين بلوك لوت در ايران و بلوك هيلمنــد در افغانستان خطواره و به عبارت بهتر گسل هريرود نام داده شود. جدا از شواهد روي زمين، اثر اين گسل، به صورت يك ناپيوستگي ژئوفيزيكي از پهنة توران تا مرز ايران و افغانستان گزارش شده است.در ايران، مسير تقريبي اين گسل منطبق بر رودخانههاي هريرود و تجن است. ادامة جنوبي آن به احتمال از باختر دشت زابل (حد شرقي كوههاي خاور ايران) گذشته و به زاهدان ميرسد (شكل 9-11).

بدينسان، گسل ياد شده روند شمالي – جنوبي و حدود 825 كيلومتر طول دارد. در ضمن گسترش جغرافيايي سنگهاي ژوراسيك و كرتاسة ايران و افغانستان در دو سوي اين گسل، نشانگر حركت چپگرد است (نبوي، 1355) ولي در نقشة لرزهزمينساخت خاورميانه (حقيپور، 1992) اين گسل راستگرد دانسته شده است. با توجه به نقشة زمينشناسي ايران، چنين استنباط ميشود كه اين گسل لبة خاوري جدايش درونقارهاي كوههاي خاوري ايران است كه ويژگيهاي مشابه با گسل نهبندان دارد.در ضمن، به نظر ميرسد كه در خاور بيرجند، بخش شمالي گسل پس از چرخش به سمت شمال باختري تا جنوب گناباد ادامه مييابدو لذا تداوم بيشتر اين گسل به سمت شمال نياز به دلايل مستندتر دارد. به ويژه اين كه در روند ساختارهاي موجود در حدفاصل خاور گناباد تا كپهداغ قطعشدگي ديده نميشود.

گسل های ایران مرکزی

گسلهاي ايران مركزي

گسل دورونه (گسل كوير بزرگ) : گسل دورونه (ولمن، 1966) يا گسل كوير بزرگ (اشتوكلين، 1973)، حدود 700 كيلومتر طول دارد كه از نايين، در يك راستاي شمال خاوري – جنوب باختري تا ناحية دورونه در جنوب باختري كاشمر ادامه دارد و از دورونه، با يك روند خاوري – باختري، با خميدگي به سمت جنوب، تا مرز افغانستان ادامه مييابد (شكل 9-5).

به نظر ميرسد گسل دورونه ادامة گسل خاوري – باختري هرات افغانستان است. از آنجا كه جابهجايي دو گسل درونه و هرات در حدود 100 كيلومتر است، به نظر ميرسد حركت چپگرد گسل هريرود باعث جدايي و جابهجايي اين دو گسل شده است.در امتداد اين گسل، بلوكها به دو صورت چپگرد و راستگرد حركت كردهاند ولي بدون شك يكي از آخرين حركتهاي آن از نوع راستگرد است.

برخي از زمينشناسان، گسل نايين –بافت را دنبالة گسل درونه دانستهو بر اين باورند كه اين گسل، در حقيقت يك گسل كاتانگايي با روند شمالي – جنوبي است كه بعدها در اثر حركت كوهزايي كالدوني تغيير جهت داده است كه اين نظر نياز به بازنگري دارد. پس از گسل زاگرس، گسل دورونه يكي از مهمترين و ممتدترين ساختارهاي خطي ايران است. نوروزي و مككنزي (1972) اين گسل را به عنوان مرز شمالي بلوك لوت دانستهاند.تأثير قابل ملاحظة اين گسل بر روي بادزنهاي آبرفتي كوهپايهاي و نيز بر روي رسوبات جوان كويري گوياي حركات جوان كواترنري آن است. ولمن از روي جابهجاييهاي موجود در رسوبات آبرفتي، حركت چپگردي به ميزان 200 متر را پيشنهاد ميكند. در حالي كه، چالنكو (1973) با مطالعة حدود 60 كيلومتر از طول اين گسل بين تربتحيدريه و كاشمر، به حركات قائم اين گسل اشاره دارد. به باور چالنكو، دو زمينلرزة 1904 كاشمر و 1923 تربتحيدريه مربوط به حركتهاي اين گسل است.

گسل بينالود : گسل بينالود با راستاي خمدار شمال باختري – جنوب خاوري و درازاي نزديك به 92 كيلومتر در پاي دامنة جنوب باختري رشتهكوه بينالود قرار دارد و از 15 كيلومتري خاورشهر نيشابور ميگذرد. اختلاف بلندي ناگهاني و شديد ميان دشت و كوههاي شمال نيشابور در راستاي گسل فعال بينالود است. سازوكار اين گسل، راندگي با شيب به سمت شمال خاوري است.

گسل ميامي (شاهرود) : گسل ميامي يكي از گسلهاي طولي و عمدة ايران مركزي است كه از خاور شاهرود تا مرز افغانستان ادامه دارد. نبوي (1355) اين گسل را ادامة خاوري گسل عطاري و يا گسل سمنان ميداند كه ممكن است بخش خاوري آن تا گسل هرات در افغانستان ادامه داشته باشد.در نواحي ميامي – عباسآباد (خاور شاهرود) اين گسل، مرز شمالي مجموعههاي افيوليتي موجود در منطقه را مشخص ميكند. بنابراين، اين گسل ميتواند مرز شمالي كافت سبزوار – شاهرود باشد (شكل 9-6).

 بر پاية گزارش اشتامفلي (1978)، گسل ميامي تا آخرين مراحل چينخوردگي آلپي در پليوسن حركت راستگرد داشته است.

گسل ترود و انجيلو : در شمال ترود يك دسته گسل اصلي بر ناحية ترود – چاه شيرين اثر گذاشتهاند. عمــدهترين اين گسلها گسل تـرود و ديگري گسل انجيلو است كه در شمال گسل ترود قرار دارد (شكل 9-7). روند اين گسلها، N- 60- 70 E است و شيبي نزديك به 80 درجه به سمت جنوب دارند. از آنجا كه اين گسلها در زمانهاي طولاني و بارها فعال بودهاند، تعيين دقيق نوع حركت آنها ممكن نيست.

هرچند روند اين گسلها روند كالدوني است، ولي هوشمندزاده و همكاران (1357)، بر اين باورند كه اين گسلها، دست كم از كامبرين به بعد بر ناحيه اثر گذاشتهاند.

با توجه به خراشهايي كه بر روي صفحات گسليديده ميشود، گسلهاي مذكور دو جهت حركت دارند. يكي افقي و چپگرد كه قسمت جنوبي گسل را به طرف شرق حركت داده و ديگري قائم كه قسمت جنوبي را به طرف پايين برده است،

 روشن است كه حركات قائم مديون فشارهاي عمود بر امتداد گسل و حركات چپگرد افقي مديون نيروهاي مماسي است. آخرين زمينلرزهاي كه در 12 فورية سال 1953 در ترود اتفاق افتاد، با حركت قائم گسل ترود همراه بوده است (آبداليان، 1953).بين دو گسلانجيلو و ترود، در اثر حركت افقي و چپگرد آنها، چينهاي شمال باختري – جنوب خاوري ايجاد شده كه با تداوم حركات، حالت مارپيچي به خود گرفتهاند (شكل 9-7) و در شمال گسل انجيلو، درست به همين علت، چينها به سمت شمال خاوري تمايل دارند (هوشمندزاده و همكاران، 1357).

 گسل كلمرد : گسل كلمرد يكي از گسلهاي كهن و ژرف ايران مركزي است كه در پيامد رخداد كاتانگايي شكل گرفته و در باختر طبس فرونشست شيرگشت – طبس را در كنار فرابوم كلمرد قرار ميدهد (شكل 9-8). همانند ديگر گسلهاي پركامبرين ايران مركزي، روند اولية اين گسل، شمالي – جنوبي بوده است. اين گسل به سمت باختر خميده است به گونهاي كه بخش شمالي آن در ناحية شيرگشت، داراي امتداد شمال – شمال خاوري است و نيمة جنوبي آن به سوي جنوب خاوري تمايل دارد. روند شمال خاوري نيمة شمالي اين گسل سبب شده تا نبوي (1355) چرخش و خميدگي آن را به رخداد كالدوني نسبت دهد، ولي براي خميدگي قسمت جنوبي آن پاسخي نيافته است.

در حالي كه، شواهد زمينشناسي، نشانگر خميدگي گسل كلمرد در طي حركات كوهزايي سيمرين پيشين است.در ناحية شيرگشت رسوبات پرمين و ترياس دو سوي اين گسل همانند نيستند. در خاور گسل، رسوبات پرمين – ترياس دگرشكل شده و كم ضخامتاست، در حالي كه در باختر گسل، رسوبات موردنظر ستبراي بيشتري دارد (روتنر و همكاران، 1968). در جنوب شيرگشت، در ناحية كلمرد، وضع به گونة ديگر است و به نظر ميرسد كه بلوك باختري گسل به سمت شمال حركت كرده و مقدار اين جابهجايي از 25 تا 40 كيلومتر برآورد ميشود.

در ناحية كلمرد، شيب گسل حدود 75 تا 80 درجه به سمت باختر است و به نظر ميرسد بلوك باختري به طرف خاور برگشتگي دارد.

در شماليترين قسمت، رسوبات آبرفتي كواترنري به وسيلة اين گسل بريده شدهاند كه نشانگر حركات بسيار جوان آن است.

 رخداد زمينلرزة 5 اكتبر 1933 (0/6 = Ms و 2/6 = mb) ميتواند در اثر عملكرد گسل كلمرد باشد زمينلرزههاي 30/6/1939 (7/4 = mb)، 22/7/1991 (4= mb) و 26/8/1994 (4/4 = mb) در راستاي اين گسل به وقوع پيوستهاند و به نظر ميرسد پسلرزة 28/9/1978 زمينلرزة طبس با بزرگي 3/4 ريشتر ناشي از حركت گسل كلمرد بوده است (قاسمي و همكاران، 1381).

 گسل پشتبادام : از گسلهاي قديمي (پركامبرين) و ژرف و خميدة ايران مركزي است كه در ايجاد فرابوم و فروبومها و تفكيك رخسارههاي ناحية پشتبادام نقش داشتهاست. در بارة حركت افقي آن نميتوان دليلي ارائه كرد، ولي راستگرد بودن آن محتمل است.

گسل قم – زفره : اين گسل روند شمال باختري – جنوب خاوري دارد. نقشههاي زمينشناسي موجود، گسل زفره را ادامة گسل تبريز نشان ميدهند كه از 2 كيلومتري باختر شهرستان نطنز گذشته و تا جنوب زفره ادامه مييابد ولي تصور ميشودكه تا باتلاق گاوخوني ادامه داشته باشد. اين گسل راستگرد قائم تا نزديك به قائم است كه به طرف خاور خوابيدگي دارد و در ناحية نطنز، سنگهاي كرتاسه را به ميزان دو كيلومتر جابهجا كرده است (نبوي، 1355). به باور گروهي از زمينشناسان، اين گسل و گسلهاي موازي آن (گسل كاشان، گسل غرب اردستان، گسل ساوه) در پيدايش سنگهاي آتشفشاني نوار اروميه – بزمان نقش مؤثري داشتهاند.

گسل ايندس : اين گسل كه با راستاي خمدار شمال باختري – جنوب خاوري از 18 كيلومتري جنوب باختري شهر ساوه ميگذرد يك گسل تنها نيست، بلكه از چند گسل موازي يكديگر تشكيل شده است.گسل ايندس با درازاي بيش از 70 كيلومتر يكي از گسلهاي بنيادي گسترة ساوه است كه مرز ميان بلنديهاي جنوب باختري ساوه و دشت ساوه را ميسازد. كاركرد اين گسل سبب زايش دشت و فرونشست دشت ساوه شده است.

گسل ايندس در بخشهايي از درازاي خود رسوبات آبرفتي كواترنر و پادگانههاي كهن و جوان را به روشني بريده و رويههاي تخت سه گوش جواني را ساخته است.

احتمــال ميرود كه زميــنلرزههـاي 19 دسامبـــر 1980 5.6, Ms = 5.8) (mb = و 22 دسامبــر 1980 (mb = 5.5, Ms = 5.2) سلفچگان به سبب جنبش گسل ايندس باشند (بربريان، b 1976).

گسل دهشير (نايين – بافت) : اين گسل 350 كيلومتري (به احتمال 500 كيلومتري)، روند شمال شمال باختري – جنوب جنوب خاوري و شيب نزديك به قائم دارد كه از جنوب باختري شهرستان نايين شروع و تا نزديك سيرجان ادامه مييابد. از دهشير تا شهربابك، قسمتي از آميزههاي افيوليتي ايران مركزي در بخش باختري آن و در طول بيش از 200 كيلومتر رخنمون دارد كه ممكن است نشانگر مرز جنوب باختري ريزقارة ايران مركزي باشد.

 از دهشير به طرف شمال، اين گسل تغيير جهت داده و تا نايين ادامه مييابد (نبوي، 1355). تغيير جهت گسل دهشير، مديون گسل ديگري به نام ندوشن – مروست است كه در كفة ابرقو - سيرجان، سبب جابهجايي گسل دهشير شده است. ادامة جنوبي اين گسل روشن نيست ولي ممكن است تا فروافتادگي جازموريان و حتي مرز پاكستان ادامه داشته باشد.

بريده شدن رسوبات كواترنري به وسيلة اين گسل، گوياي حركات كواترنري آن است. اگر چه شيب گسل نزديك به قائم دانسته شده ولي اين گسل با يك حركت راستگرد، سبب جابهجايي رسوبات كرتاسة بالا به ميزان 50 كيلومتر شده است (عميدي، 1975). هيچكانون زمينلرزهاي بر روي اين گسل گزارش نشده، ولي رخداد زمينلرزه بسيار محتمل است (بربريان، b 1976).

گسل سروستان : گسل بنيادي سروستان با راستاي شمال شمال باختري – جنوب جنوب خاوري و درازاي نزديك به 100 كيلومتر در حدود 75 كيلومتري جنوب خاوري كرمان قرار دارد (شكل 9-9). گسل سروستان در دنبالة زون گسلي گوك قرار گرفته به همراه آن پهنة لرزهخيزي را در اين بخش از ايرانزمين به وجود آورده است (بربريان و همكاران، 1984).

گسل سروستان در بخش شمالي داراي شيب به سمت باختر جنوب باختري بوده در راستاي خود سبب رانده شدن سنگهاي پالئوسن (از سمت باختر) بر روي رسوبات آبرفتي كواترنر (در خاور) شده است. در بخش مياني، رسوبات كواترنر و پهنههاي رسي و نمكي به وسيلة گسل بريده شده است. به سمت جنوب، گسل پس از بريدن سنگهاي آتشفشاني – آذرآواري ائوسن كوههاي جبالبارز، وارد دشت شمالي جيرفت ميشود و رد آن كم و بيش در رسوبات آبرفتي كواترنر به چشم ميخورد.

گسل شهداد : گسل فشاري شهداد، گسلي است كواترنر با راستاي خمدار شمال باختري – جنوب خاوري كه در 5/2 كيلومتري جنوب شهداد قرار دارد. اين گسل كه كم و بيش مرز جنوب باختري دشت لوت را تشكيل ميدهد، گسلي است جوان كه در تمامي مسير خود رسوبات كواترنر را ميبرد. شيب اين گسل به سمت جنوب باختري بوده در مسير آن كنگلومرا، مارن و ماسهسنگهاي قرمزرنگ و گچدار ميوسن و رسوبات آواري نئوژن (از سوي باختر و جنوب باختري) بر روي رسوبات آبرفتي كواترنر دشت (در خاور و شمال خاوري) رانده شدهاند (بربريان و همكاران، 1984).

گسل كوهبنان : طول اين گسل تا 900 كيلومتر برآورد ميشود (شكل 9-8) و روند عمومي آن شمال باختري – جنوب خاوري است و ممكن است ادامة جنوبي گسل كلمرد باشد. در شمال كوهبنان (شمال كرمان)، اين گسل ارتفاعات سنگي را از رسوبات آبرفتي جوان جدا ميكند. حركتاين گسل در كامبرين، پالئوزوييك، ترياس و پليو – پليستوسن آشكار است. نوع حركت، تلفيقي از راستگرد و راندگي است و به نظر ميرسد كه يك گسل معكوس پرشيب باشد كه به طرف شمال خاوري شيب دارد. گسل كوهبنان رسوبات كواترنري را بريده و ميتوان آن را گسلي فعال تلقي كرد كه با زمينلرزهها و گسلشجوان همراه است (بربريان،b 1976).

گسل جُرجافك : گسل فشاري جُرجافك با راستاي شمال باختري – جنوب خاوري و درازاي بيش از 130 كيلومتر در شمال باختري كرمان قرار دارد. اين گسل داراي شيب به سمت جنوب باختري بوده در بخش شمال باختري سبب رانده شدن سنگهاي كرتاسه (از سوي جنوب باختر) بر روي رسوبات آبرفتي كواترنر (در شمال خاوري) شده است. گسل در بخشهاي مركزي و جنوب خاوري خود، سنگهاي پركامبرين پسين و پالئوزوييك كوه داوران را (از سمت جنوب باختري) بر روي رسوبات كنگلومرايي پليوسن و آبرفتهاي كواترنر رانده است.پهنههاي به شدت خرد شده همراه با برش گسل، چشمههاي آب و پرتگاههاي گسلي (گاه به بلندي 100 متر) از ويژگيهاي اين گسل است.

ويژگيهاي مورفوتكتونيكي گسل جُرجافك كه به روشني رسوبات آبرفتي كواترنر را بريده است، لرزهزا بودن آن را به خوبي نشان ميدهد اما با اين حال، هيچگونه دادة لرزهخيزي از اين گسل به دست نيامده است.

گسل گلباف (گوك) : اين گسل با طولي حدود 100 كيلومتر و روند شمال، شمال باختري – جنوب جنوب خاوري از باختر بم تا باختر شهداد ادامه دارد و يكي از جنباترين ساختارهاي ناحيه است (شكل 9-9).

 در 23 سال گذشته دست كم 5 زمينلرزة متوسط تا بزرگ و ويرانگر (11/6/1981، 28/7/1981، 20/11/1898، 14/3/1998 و 18/11/1998) در گسترة گلباف رويداده است. رويداد زمينلرزة پنجم ديماه 1382 در جنوب سامانة گسلي گلباف ميتواند هشداري براي رويداد زمينلرزة آتي در بخش جنوبيتر اين سامانة گسلي باشد (قرشي و همكاران، 1382).

گسل نايبند : گسل نايبند يكي از گسلهاي بنيادي و كهن ايران است كه بلوك لوت (در خاور) را از بلوك طبس (در باختر) جدا ميكند (شكل 9-8)، اين گسل با طولي نزديك به 600 كيلومتر، در يك راستاي شمالي – جنوبي، از منطقة بشرويه در خاور كوههاي شتري آغاز و تا منطقة‌ بم در جنوب شرق كرمان امتداد مييابد. برخي زمينشناسان بر اين باورندكه دو گسل نايبند و ميناب، گسل واحدي بودهاند كه در نتيجة تأثير گسل زاگرس، نسبت به يكديگر جابهجا شدهاند، ولي شاهد معتبري براي اين ديدگاه وجود ندارد.به دليل روند شمالي – جنوبي، اين گسل از جمله گسلهاي كاتانگايي به شمار ميآيد. شواهد ريختزمينساختي موجود نشان ميدهد كه شماليترين بخش اين گسل، سبب پايين افتادگي كوير بجستان و كوير بشرويه شده و بخش مياني، آن در شكلگيري كوههاي شتري و فراخاست بعدي آن نقش اساسي داشته است (نبوي، 1355).

يكي از ويژگيهاي گسل نايبند، هدايت گدازههاي ماگمايي به سطح زمين است. در خاور طبس، اين گدازهها از نوع نيمه عميق داسيتي هستند كه به زمان پالئوژن نسبت داده شدهاند ولي در جنوب كفة طبس و ناحية راور، آتشفشانها به سن كواترنري، از نوع روانههاي بازالتي هستند (شكل 9-8 الف).

 نحوة جابهجايي اين گسل چندان روشن نيست. جدا از پايين افتادگيهاي قائم، در ناحية طبس و كوههاي راور (شمال كرمان) شواهدي از يك حركت راستگرد گزارش شده است (مهاجر اشجعي و همكاران، 1975). مقدار جابهجايي افقي ياد شده به خوبي روشن نيست ولي در ناحية نايبند، حدود 100-50 كيلومتر برآورد ميشود. جابهجايي در نهشتههاي آبرفتي جوان، نشانة فعاليت جوان اين گسل است و زمينلرزة ويرانگر تابستان 1357 طبس نيز مؤيد حركت در طول يكي از شاخههاي فرعي و ناشناختة گسل نايبند است.