سنوزوئیک در ایران8
-«عضـو a»،
85 –40 متركلسي رودايت و كلكارنايت، قهوهاي رنگ، ضخيم لايه تا تودهاي و تا اندازهاي ماسهاي (سابآركوز يا سابليتارنايت) است. ميليوليده، روتاليده، تكستولاريده، فسيلهاي اين عضو است كه چندان شاخص نيستند، ولي به خاطر موقعيت چينهشناسي، به سن شاتين دانسته ميشوند.
- «عضـو b»
صفر تا 260 متــر، مارن، مارن مــاسهاي، ماسهسنگ كمــي گلــوكــونيتدارو يك افق كنگلومـرايي، با قطعات آتشفشاني، در بالا است. اين عضـــو حاوي، Miogypsina sp.، Miogypsinoides complanata، Rotalia viennotti، Globoquadrina sp. ، Globorotalia opima opima است. مرز بين اليگوسن و ميوسن در بخش بالايي عضو b (مارن ماسهدار) قرار دارد.
- «عضـو c1»،
200 تا 360 متر، تناوبي از بايواسپارودايت، بايوميكرودايت و مارن است. در برخي نقاط مانند كوه دوبرادر، به طور محلي آهك ريفي نيز وجود دارد. از اين عضو سنگوارههايي مانند Miogypsins sp.، Globigerina prabulloides، Operculina cf. complanato، Anomalinella rostrata گزارش شده ولي در بالاترين حد اين عضو روزنهداران جاي خود را به انواع لب شور ميدهند.
- «عضـو c2»
با رخسارة نيمهخشكي، 6 تا 150 متر، شيل قرمز و خاكستري، ماسهسنگ، ژيپس و به طور محلي گدازه و لايههاي آذرآواري است. اين عضو، فقط حاوي استراكودهاي آبهاي شيرين – لب شور ميباشد. رسوبات شيلي قرمز و ژيپس نشانهاي از نخستين پس نشست درياي قم دانسته ميشود.
- «عضـو c3»
صفر تا 80 متر، سنگآهك بريوزوئردار (بايواسپارودايت و بايوميكرودايت) است كه در پاية آن لايههايي از ائوليت وجود دارد و نشانگر آغاز دومين سيكل رسوبي سازند قم است. سنگوارههايي مانند Eulepidium sp. ، Nephrolepidina sp.، Amphystegina lessona نشانگر آشكوب آكيتانين و معادل آسماري ميانياند.
- «عضـو c4»
صفـــر تا 100متــر، مارن سبــز روشن تا زرد است كه گاهــي به طور جانبــي به شيل آهكـــي و آهك ريفــي تبديل ميشود. انــــواع Globigerina stainforthi ، Globigerina praebulloides، G. triloba triloba، G. ouachitoensis ciperaensis از سنگوارههاي اين عضواند.
-«عضـو d»
20 تا 40 متر، ژيپس و كمي شيل قرمز است كه فسيل ندارد و چرخة رسوبي دوم قم را به پايان ميبرد. (اين عضو حد آكيتانين – بورديگالين است).
- «عضـو e»،
80 تا 650 متر، مارن سبز، با كمي ژيپس و كمي ميانلايههاي آهك رسي (كلكارنايت رسي) است. اين واحد مارني ضخيمترين واحد مارني سازند قم است كه در حوضة درياي باز نهشته شده و داراي Globigerinoides triloba triloba، G. sacculifera، G. bisphaerica، Robulus vertex، Cibicides ungerianus، C. dutemplei به سن بورديگالين است.
- «عضـو f»،
180 تا 320 متر، آخرين عضو آهكي سازند قم با گسترش محدود است و به شكل عدسي بزرگي به طول حدود 20 كيلومتر رخنمون دارد. سنگآهك اين عضو از نوع كلسي رودايت تودهاي است كه با عضو e ارتبـــاط بين لايهاي دارد. انـــواع Neoalveolina melo curdica، Peneroplis evolutus، Dendritina rangi، meandropsia anahensis، Acervulina sp.، Archaias sp. موجود، متعلق به بورديگالين و نشانگر همارزي عضو f با آسماري بالايي است.
به عضوهاي گفته شده بايد عضو تبخيري نهايي پيشنهادي آبه و همكاران (1964) را اضافه كرد كه وجود آثار جانوري پلانكتون نشانگر منشأ دريايي آن است و خاتمة پيشروي دريا را نشان ميدهد.
چرخههاي رسوبي سازند قم : عضوهاي تبخيري c2 و dسازند قم، نشانگر خاتمة چرخههاي رسوبي هستند. و لذا، اين سازند ميتواند شامل سه چرخة رسوبي جداگانه باشد. هر چرخة رسوبي با رخسارههاي دريايي كم عمق آغاز و به رخسارة كولابي پايان مييابد.
نخستين چرخة رسوبي، به ضخامت 410 تا 780 متر، شامل عضوهاي a، b، c1 و c2 است.،
چرخة دوم رسوبي، با ضخامت 0 تا 130 متر، شامل عضوهاي c3، c4 و dاست.
چرخة سوم رسوبي، با ضخامت 150 تا 550 متر، شامل عضوهاي e , f و تبخيري پاياني است.
چرخههاي فرسايشي درون سازندي واحد سنگچينهاي قم با استاندارهاي چينهشناسي هماهنگي ندارند و لذا بهتر است در برشهاي كامل اين نهشتهها را به سه سازند جداگانه تقسيم كرده و در نقاطي كه سازندها و در نتيجه، چرخههاي رسوبي آشكار نيستند، به مجموعة نهشتههاي اليگوسن – ميوسن ايران مركزي «گروه قم» نام داد.
مرز زيرين و بالايي سازند قم : مرز زيرين سازند قم در همه جا يكسان نيست. بر حسب ميزان فرسايش پيش از پيشروي، اين مرز (زيرين) ممكن است به شكلها و با سازندهاي گوناگون باشد كه در بين آنها سازند سُرخ پاييني بيشترين سهم را دارد. در بيشتر جاها اين مرز ناگهاني و ممكن است با دگرشيبي خفيف باشد ولي دگرشيبي موردنظر چندان آشكار نيست. براي مثال ميتوان به نمونههاي زير اشاره داشت.
* در منطقة ماكو شماليترين رخنمون سازند قم را ميتوان ديد كه به طور دگرشيب بر روي سنگهاي دگرگوني (به احتمال اردويسين) و ديگر سازندهاي قديميتر نهشته شده و اين قديميترين سنگهايي است كه به طور مستقيم توسط سازند قم پوشيده شدهاند (علوي ناييني و عميدي، 1973).
* در تاقديس ابردژ واقع در شمال خط آهن ورامين – گرمسار، عضوهاي a وb وجود ندارند و سازند قم با 7 متر كنگلومراي قاعدهاي و با دگرشيبي موازي روي سازند سُرخ پاييني قرار دارد.
* در بعضي رخنمونهاي اطراف سمنان (زون قدمگاه) سازند قم تنها 50 متر ضخامت دارد و با دگرشيبي مشخصي، بدون كنگلومراي قاعدهاي، بر روي مارنهاي ائوسن قرار دارد.
* در شمال دهبيد، در چند محل برونزدهاي كوچكي از سازند قم ديده ميشود كه به طور پيشرونده و با ناپيوستگي زاويهدار، بر روي دولوميتهاي ترياس ديده ميشوند (طراز، 1974).
* در باختر عطاري سمنان (شمال كوه پيغمبران)، رخسارة كنگلومرايي سازند قم با دگرشيبي بيزاويه، بدون واسطه سازند سُرخ پاييني، بر روي سنگهاي ائوسن قرار دارد (علويناييني 1972).
* در منطقة راونج قم و نواحي اطراف، نهشتههاي دريايي سازند قم روي كنگلومراي رويي سازند سُرخ پاييني قرار دارد (امامي، 1981).
* در اطراف قمصر، سازند قم، بدون دگرشيبي مشخص بر روي سازند سُرخ پاييني و نهشتههاي ائوسن ديده ميشود (اشتوكلين، 1953).
* در نطنز و جنوب اردستان، سازند قم، با تماس فرسايشي و بدون دگرشيبي قابل ملاحظه، بدون حضور سازند سُرخ پاييني، بر روي سنگهاي آذرين ائوسن قرار دارند (سجادي، 1369).
* در خاور مورچه خورت، سنگآهكهاي اليگوسن، بر روي دولوميتها و ماسهسنگهاي پالئوزوييك قرار دارند (اشتوكلين، 1953). وضع مشابهي در دامنة شمالي كوه ميشو (تبريز) وجود دارد. در اينجا نيز آهكهاي تخريبي زردرنگ سازند قم بر روي رديفهاي پرمين قرار دارند (دانش، 1369).
* در منطقة بافت كرمان، در كنارة باختري كوه لالهزار، سنگهاي قياس شده با سازند قم، آتشفشانيهاي زيرمجموعة رازك زيرين، به سن ائوسن را ميپوشاند (ديميتريويچ، 1973).
* در منطقة سبزواران، آهكهاي اليگوسن دشت وسيعي را ميپوشانند و با ناپيوستگي بر روي سنگهاي ائوسن قرار دارند ( ديميترويچ، 1973).
«مرز بالاي سازند قم» در همه جا به يك سطح فرسايشي است كه گاه با حذف پارهاي از عضوهاي سازند همراه است. اين سطح به طور معمول ناگهاني و به رديفهاي آواري سازند سُرخ بالايي است كه در بيشتر جاها همشيب و گاه با دگرشيبي است. با اين حال، در منطقة كاشان، از باختر به سمت كوير، ضخامت سازند قم كاهش مييايد و سرانجام سازند سُرخ بالايي به طور مستقيم روي نهشتههاي ائوسن قرار ميگيرد. در اينجا ارتباط سازند قم با سازند سُرخ بالايي تدريجي است. در اين حد تدريجي سنگوارة Neoalveolina melo curdica به سن ميوسن پيشين تا مياني وجود دارد و اين جوانترين سني است كه به سازند قم داده شده است.تغييرات سن سازند قم سازند قم يادآور رديفهاي كربناتي اليگوسن – ميوسن باختر ايران مركزي است. ولي، اين سازند در همه جا همزمان نيست و بر حسب زمان پيشروي و پسروي دريا و يا چرخههاي فرسايشي، تغييرات سني سازند قم درخور توجه است و لذا، سازند قم ممكن است معرف تمام يا بخشي از آشكوبهاي روپلين، شاتين،آكيتانين، بورديگالين و حتي هلوتين تا تورتونين باشد. براي نمونه
این وبلاگ تمامی موضوعات و مقالات و اطالاعات تخصصی زمین شناسی را که از سایتهای علمی جهان برگرفته شده در اختیار بازدیدکنندگان محترم قرار می دهد.گفتنی است که مطالب موجود در این وبلاگ در نوع خود بی نظیر بوده و از هیچ وبلاگ ایرانی ای کپی برداری نشده است و اگر هم شده منبع آن به طور کامل ذکر شده است.