سنگهای آتشفشانی

سنگهاي اتشفشاني برخلاف سنگهاي متبلوربه طوركامل مطبلورنيستنديعني بعدازيك سردشدگي اوليه دراعماق زمين كه ممكن است بلورهايي دران تشكيل شود به محض رسيدن به طبقات رد پوسته زمين عمل تبلور متوقف مي گردد بنابراين سنگهاي اتشفشاني دردومرحه متبلورمي شوند به اين قبيل سنگها ميكروليتي نيز ميگويندزيرا خميرسنگ براثرسرددن سريع ازبلورهاي ميكوسكپي به صورت بافت ميكروليت تشكيل مي يابدوبلورهاي قابل رؤيت با چشم غيرمسلح(فتوكريستالها)بسياركم بوده ويااصلا وجودندارند.درمواردي سنگهاي اتشفشاني به شكل شيشه اند ازان جمله مي توان اسكوريها رانام بردكه ضمن فعاليت اتشفشان به بيرون پرتاب ميشوندويا ابسيدين كه ازردشدن موادمذاب جاري حال ميشودو شباهت زيادي به خرده شيشه هاي سياه رنگ دارد.تركيبات شيميايي سنگهاي اتشفشاني ونگهاي متبلور بسياربه هم شبيه است تنها حالتشان ازهم متفاوت مي باشد مثا نگ گابرو وسنگ بازالتتركيب شيميايي مشابه دارند ولي درپوسته زمين اين دو سنگ ناهمواري هاي كاما متفاوتي راهيجاد مي كنند.درمواردي هرنوع تركيب شيميايي سنگهاي اتشفشاني باناهمواري هاي ويژه اي مطابقت دارديعني كل ناهمواري به نوع فوران وموادويژه ان مربوط مي شود.وبراي تعيين خطوط الي انها چنانكه اگرمواد تشكيل دهنده نگها بيشترايدي باشدان وقت اتشفشان ازنوع انفجاري خواهدبود بعتاوه مواداسيدي هميشه نگ روشن دارد.ازاينجاست كه تشابهي بسيار نزديك بين نگهاي اتشفشاني روشن رنگ بااتشفشانهاي انفجاري واتشفشان هاي تيره رنگ بااتشفشانهايارام وجوددارد.بعلاوه تركيب يميايي مواداتشفاني نيزممكن است مفاوت باشد واين تفاوت تعيين كنندهان است كه ايامواداتشفاني به صورت يك روانه سيال خارج شده ويابه شك موادجامدبه بيرون پرتاب ده اندوچنانكه به صورت جامدوسخت بيرون امده باشند ان موادرا پيروكلاستيكگويند ودرصورت خروج موادب صورت سيال روانه گدازه ناميده مي شود.

انواع كلاسيك چهارگانه فعاليت هاي اتشفشاني

 اكروا كاني شناس معروف چهارنوع فعاليت اتشفشاني تشخي داده است واين به معني ان نيست كه فقط چهارنوع ازان شاخته شده است بلكه ممكن است فعاليت يك اتشفان تركيبي ازچندنوع باشد.به طور كلي دراتشفشان هاي نوع اول تا چهارم درجه حرارت وسيلان گدازه كاهش يافته وماهيت سنگهاي بيرون ريخته اسيدي مي گرددو انفجارها نيز شديدتر گشته و بعاوه نسبت مواد جامد پرتاب شده بيش از پيش به نسبت مواد سيال افزايش مي يابد

  انواع چهارگانه اتشفشانها ي كلاسيك عبارتند از:

  الف-نوع هاوايي اتشفشان نوع هاوايي

 ازگدازه بسيارسيال ان شناخته مي شودوديگر تظاهرات ازجمله انفجارات پرتاب موادوتشكيل مخروطي ازگدازه بسيار بي اهميت است.فوران ان همواره پيوسته بوده بدين مني كه دهانه اتشفشان به ورت درياچه يي درامده كه موادگدازه دران به حات جوش سال هاي متمادي وجودداردوگاه وبيگاه مواد مذاب براثرلبريز شدن به بيرون ريته مي شود.ازانواع كامل ان كه به خوبي بررسي شده اتشفشانهاي جزايرهاوايي ازجمله مونا-لوااست كه بلندي ان از4100 مترتجاوزمي كندويااتشفشان كيلوا به ارتفاع1235مترمي باشد.ولي دهانه اين اتشفانهاخالي ازموادگدازه است.بيشتربونريزيهاي جزيره ايسندوهمچنين نياماژيراونياگنگو(درياچه جوشان)دركيوو افريقاي مركزي به اين دسته تعلق دارند.

  ب-نوع استرومبلي فعاليت اتشفشاني استرومبلي

 (نام اين اتشفان ازنام استرومبلي يكي ازجزايرليپاري واقع درشمال سيسيل گرفته ده است)نيزمانندهاوايي پيوسته است ودهانه اين اتشفشان نيزازگدازه سيال پرمي شود اما گاه بگاه ازدهانه ان ستوني ازگدازه سيال پرمي شود اما گاه به گاه ازدهانه ان ستوني از ازگازهاوسنگها پرتاب مي گردد معمولا اين انفجارها خطري ايجاد نمي كنند حتي موادي كه ازدهانه فرو مي ريزد بااينكه مقدارشان بسيارزياد است بازبي خطر مي باشد فعاليت اين نوع اتشفشان درشب فوق العاده تماشايي است.درخارج ازدهانه اتشفشان مواداتشفشاني برروي شيب واريزه ها مي لغزد وددوه هاي دت ان گدازه به صوت ممتدرازير مي گدد.بنابر اين موادي كه ازاتشفان استرومبلي بيرون مي ريزد ازگدازه ها واسكوريها تشكيل مي يابند.

ج-نوع ولكانو

 نام اين اتشفشان ازاتشفشان ولكانوواقع درمنتهااليه قسمتجنوبي جزاير ليپاري گرفته شده است.گدازه ان خيلي لزج است وازانواع قبلي كمتر سيال مي باشدوخيلي سريع سردومنجمدمي گردد.بدي ترتيب دودكش ان درفاصله هرفران مسدودمي گردددرنتيجه فعاليت ان بسيا كاهش يافته ومنحصربه خروج بخارات گوگددارمي شود.برعكس شدت فوران بسيارزياداست دراين صوت پونس(گدازهاي كه بسيار حباب داراست)درمي ايدمواددرشت بخش بسياركوچكي ازموادبيرون ريخته راتشكيل ميدهد.ضمنافوران اتشفشان همراه باخروج توده اي ازدودبه صورت چتري شكل است وشباهت زيادي به انفجاراتمي دارد.روانه هاي اتشفشا وكانو بسيار كم وبعلاوه گسترش محدودي نيزدارند.اين روانه ها خيلي سريع حتي برروي دامنه ها بسيار تندسردومنجمدمي گردند زيرااين روانه هاازگدازه هاي لزج تشكيل مي يابندكه مي توان ريوليت هاازانواعان به شماراورد

  د-نوع پله

 فوران كوه پله واقع درمارتينيك درسال1902به علت فاجعه دردناكش مشهورگشته ونام ان براي نوع چهارم اتشفان هابه كارمي رود گدازه ان باوجوددرجه حرارت زيادبسيارسيال(ريوليت-دوميت-داسيت).فورانهاي اتشفشاني اغلب بافواصل نسبتا طولاني صورت مي گيرد.دراغازفوران اين نوع اتشفشانها مرحله بسيار مشخصي دارندكه همان خروج دودوخاكستر است سپس انفجارشديدي صورت مي گيردكه به ماننداتشفشان هاي نوع ولكانوستوني ازگازوخاكستربيرون مي ايدهمزمان باخروج گازهاوخاكستها ابرهاي سوزان ازقله اتشفشان وياازشكافها ودرزهاي جانبي خارج مي گردد.اين ابرها به رنگ تيره اندوازقطعات وخاكسترهانيزتركيب مي يابندكه به وسيله بخاراب احاطه دهاندوهرطعه همواره به صورت جداگانه استوهرگزباقطعه ديگربرخوردنمي كندوبخاراب كه كم وبيش داراي خاكستر است بين قطعات تشكيل لفافه هايي را مي دهد.ابرهاي سوزان وقتي به پايين مي رسندروي زمين مي چرخندوسرعت ان بين10تا15متردرثانيه متغيراست وجلوترازان نيزموجي ازهواي فرده حركت مي كندكه شبيه حكت هواي فشرده بهمن هااست.مانندبهمن ابرهاي سوزان هرچه درمسيرش قرار گيردازبين مي برند ديوارهارامي افكنندودرختان رامي سوزانند.درسال1902ابرهاي وزان اتشفشان پله شهرسن پيردرمارتنيك رابه كلي ويران كردوفاجعهاي به وجوداوردكه دران همه ساكنين شهرتلف شدند باستثناي يك زنداني كه ديوارضخيم سلول زندان وي راازمهكه نجات داده بود.بعدازخروج ابرهاي سوزان گدازة خميري شكل ازان بيرون مي ايد كه يابه شكل گنبد ويا به ورت تيغه هايي عمود بردودكش قرار مي گيرند سوزنها ضمن منجمد شدن شكسته شده وبه صورت خرده سنگها ريزش مي كنند. اغلب اتشفانهاي مركب نوع فوران خودرانسبت به زمان تغيير ميدهند.يعني ازنوع بسيارسيال به نوع بسيارانفجاري تبديل ميشوند.باوجوداين فعاليت نوساني بين دونوع مجاور بسيارفراوان است بدين ترتيب كه گنبدهاي اتشفشانهاي پله اغلب درروي اتشفانهاي ولكانونيزبه وجود مي ايند.بنابراين تنهاوسيله تمايز اتشفشانها سيال بودن گدازه(مانندهاوايي واسترومبلي)وانفجاري انهات(مانند ولكانوو پله

 Ali Fazeli = egeology.blogfa.com